مرزنشینان، تماشاگر قاچاق و واردات بیرویهاند/ هزاران کیلومتر مرز بدون منطقه آزاد تجاری
: ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیک خاص و ویژه دارای هزاران کیلومتر مرز مشترک است اما اکنون در بسیاری از این هزاران کیلومتر از مرزها منطقه آزاد تجاری وجود ندارد و چنین ظرفیت استثنایی بلا استفاده مانده است. رویکردی که باید توسط دولت مورد توجه جدی قرار گیرد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی میزان، تجارت خارجی به دادوستد کالا یا خدمت دارای ارزش فراسوی مرزهای بینالمللی گفته میشود و هر چقدر این موضوع در یک کشور پر رنگتر باشد نشان دهنده باز بودن اقتصاد و تولید پویای آن کشور است. آمار منتشر شده صادرات و واردات نشان میدهد که میزان واردات به کشور نه تنها کاهش نیافته بلکه روند افزایشی را در پیش گرفته است، با چنین وضعیتی میتوان دریافت که مناطق مرزی گذرگاهی برای قاچاق کالا و واردات بیرویه کالا شدهاند.
اکنون در هزاران کیلومتر از مناطق مرزی کشور، حتی یک منطقه آزاد تجاری یا بازارچه مرزی وجود ندارد بنابراین میتوان نتیجه گرفت که ایران در حوزه صادرات و تجارت حرفی برای گرفتن ندارد. برای ورود در این حوزه باید تولید قوی در بخشهای مختلف از جمله صنعت و کشاورزی داشت تا به دنبال آن احساس نیاز شود و منطقه آزاد و بازارچه مرزی شکل گیرد.
به طور معمول بخشی از مراودات و مبادلات بازرگانی از طریق ریل، جاده و هوا انجام میشود که سیستم حمل و نقل جادهای در ایران پر رنگتر است بنابراین استانهای مرزی اهمیت بیشتری در این بخش دارند. متاسفانه ایران نه سیستم حمل و نقل جادهای قوی دارد و نه بازارچه مرزی برای تسهیل امور تجارت خارجی وجود دارد، به عنوان مثال ارومیه و اردبیل با بیش از ۳۶۰ کیلومتر مرز مشترک، حتی یک شهرک صنعتی، تجاری یا منطقه آزاد تجاری برای توسعه روابط روابط بین الملل و تجارت خارجی ندارند، این امر در ایلام که بیشترین مرز مشترک را با کشور عراق دارد نیز یکسان است و برای ۴۰۰ کیلومتر مرز مشترک یک بازارچه مرزی دایر است. ضمن اینکه روحانی در سفری که به سیستان و بلوچستان داشت به تجارت خارجی و فعالتر کردن بازارچههای مرزی نیز تاکید فراوانی داشت اما تا کنون اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته است.
از سوی دیگر با توجه به این که دولت در لایحه خروج غیر تورمی از رکود استراتژی توسعه صادرات را برگزیده است، به باور کارشناسان گسترش بازارچههای مرزی و مناطق آزاد و ویژه میتواند در دوره میان مدت دولت را در برداشتن گامهای موثر برای خروج از رکود یاری رساند.
مبادی ورودی کشور گذرگاهی برای واردات
عضو اتاق بازرگانی ایران در گفتوگو با میزان با تاکید بر اینکه دولت نباید برای مهار تورم و گرانی به واردات کالا روی بیاورد، گفت: این روزها مبادی ورودی کشور، گذرگاهی برای واردات و قاچاق کالا شده است، در صورتی که اگر خواهان رشد و پیشرفت هستیم باید در حوزه تجارت خارجی و افزایش صادرات برنامه ریزی دقیق تری داشته باشیم.
محمدرضا جعفری با اشاره به ورود دو هزار کانتینر کالا از کره به گمرک جنوب، افزود: با این روندی که در پیش گرفتهایم تولید داخل ضعیف و ضعیفتر خواهد شد، امیدواریم در آینده میزان صادرات کشور به قدری بالا باشد که دولت مجبور شود تعداد بازارچههای مرزی، مناطق آزاد تجاری و شهرکهای صنعتی مشترک را افزایش دهد.
شفاف سازی بودجه مناطق آزاد تجاری
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به نقش مهم مناطق آزاد تجاری در تحول اقتصادی کشور گفت: شفاف شدن بودجه مناطق آزاد تجاری و پرهیز ار نگاه سیاسی به این مناطق، عامل مهمی در دست یابی به اهداف اقتصادی است.
غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی گفت: متاسفانه نگاه سیاسی دولت های قبل به مناطق آزاد تجاری مانع پیشرفت و دستیابی به اهداف اقتصادی این مناطق شد و باید پذیرفت برخی دولتمردان گذشته از مناطق آزاد به عنوان تامین کننده منابع مالی در جهت نیل به اهداف سیاسی استفاده میکردند.
این نماینده مردم در مجلس نهم ادامه داد: بودجه مناطق آزاد تجاری شفاف نبود که خوشبختانه در بودجه سال ۹۳ این موضوع روشن شده است البته نباید فراموش کرد نقصهای مهم در این بخش وجود دارد.
جعفرزاده ایمن آبادی درباره علت عدم توسعه مناطق آزاد تجاری ادامه داد: تمرکز مناطق آزاد تجاری بر محور واردات باعث شده که این مناطق از اهداف اصلی و تجاری دور شوند این در حالی است که باید با توجه به موقعیت جغرافیایی در هر منطقه در عرصه صادرات نیز اقدامات اساسی صورت گیرد.
وی درباره راهکارهای توسعه مناطق آزاد تجاری ادامه داد: باید با نگاه جامع به کارکرد مناطق آزاد تجاری زمینه پیشرفت این مناطق را فراهم کرد و موضوعاتی ابتدایی مانند مشکلات در زیرساختهای این مناطق را حل کرد. جعفرزاده ایمن آبادی تصریح کرد: ابتدا باید با کار کارشناسی و اقتصادی مشخص شود که حمل و نقل در هر منطقه آزاد تجاری به چه نحوی انجام شود مقرون به صرفهتر است.
وی افزود: در دولت گذشته از محل منابع مناطق آزاد تجاری، واحدهای مسکونی و اداری بسیاری اجاره شد که در حال حاضر نیز در اختیار برخی مسئولان دولت پیشین است بنابراین باید این مشکلات در عمل حل شود.
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس یادآور شد: اگر در قوانین مرتبط با مناطق آزاد، مسائلی وجود دارد نباید فراموش کرد در صورت فعالیت مطلوب این مناطق اشتغال زایی پایدار ممکن خواهد شد.
مروری بر ظرفیتهای فراموش شده در گوشه و کنار ایران
اردبیل به عنوان استانی در شمال غربی کشور از لحاظ تجارت دارای موقعیت بسیار خوبی است و از شمال با جمهوری آذربایجان همسایه است اما بر خلاف این ظرفیت، تجارت این منطقه از میانگین کشوری هم پایینتر است.
حسین پیرمؤذن رییس اتاق بازرگانی اردبیل، از این استان به عنوان دروازه کشورهای آسیای میانه یاد کرد و گفت: مرز مشترک ایران و جمهوری آذربایجان یک ظرفیت ویژه برای فعالیتهای تجاری محسوب میشود و همچنین ۹۰ درصد صادرات استان اردبیل به جمهوری آذربایجان صورت میگیرد، گفت: راهاندازی مرکز تجاری ایران در باکو و همچنین تأسیس دفتر شورای مشترک بازرگانان دو کشور در باکو میتواند زمینه را برای توسعه روابط اقتصادی بین ایران و جمهوری آذربایجان هموارتر کند. در حال حاضر سهم شهروندان مرزنشین از تجارت خارجی و بازارچههای مرزی صفر است.
نماینده اردبیل در مجلس در گفتگو با میزان با انتقاد از اینکه تجارت خارجی استانهای مرزی از میانگین کشوری بسیار پایینتر است، گفت: تحقق این امر در گرو فراهم کردن زیرساختها و توجه دولت به این مناطق است.
منصور حقیقتپور ادامه داد: صادرات تاثیر بسیار زیادی در کاهش معضلات و مشکلات به واسطه درآمدزایی، دارد اما توجه ویژهای به این بخش صورت نگرفته است انتظار داریم در دولت روحانی برای فعالتر شدن این بخش اقدامات جدی تری صورت گیرد.
ساماندهی مناطق مرزی؛ کاهش قاچاق
یعقوب جدگال نماینده چابهار، نیکشهر و کنارک در مجلس در گفتوگو با میزان نیز با بیان اینکه نتیجه ساماندهی تجارت خارجی و بازارچههای مرزی، کاهش قاچاق و شغلهای کاذب در مناطق مرزی خواهد بود، گفت: یکی از راههای جلوگیری از افزایش قاچاق، نظارت بیشتر است اما میتوان با ساماندهی و فعال کردن تجارت چمدانی از معضل قاچاق جلوگیری کرد.