میراث ماندگار منبت کاران

به گزارش گروه فضای مجازی به نقل از مهر، هنر فلزسازی در ایران، خاصه در دوره صفوی، یکی از نفیس‌ترین انواع فلزکاری در سراسر جهان به شمار می‌رفته و اشیاء فلزی را به روش‌های گوناگونی تزیین می‌کرده و به آن قلمزنی می گفته اند. مثلاً در شیراز تزیینات روی فلز را منبت کاری فلز می‌نامند.

منبت کاری فلز یک نوع تغییر شکل نرم فلز است که با قلم‌های مخصوص نوک تیز و نوک گرد انجام می‌شود و از زیر و روی آن چکش کاری می‌کنند. شواهد و مدارک باستانشناسی این نکته را تأیید می کند که شمال و مرکز ایران جزو قدیمی‌ترین مراکز فلزکاری در جهان بوده است.

و اما هر نوع طرح در منبت کاری فلز، قلم مخصوص به خود را دارد و نخستین اقدام در این رشته، تعقیب خطوط اصلی نقشه است. بعد نوبت می‌رسد به سوراخ کردن یعنی مشبک یا شبکه‌سازی فلز مورد نظر؛ این کار توسط هنرمند حکاک انجام می‌شود.  

زیباترین و جالب‌ترین نگاره‌های قلم زنی روی ظرف‌های فلزی از دوره قاجار رونق یافته است. نقش‌های غیراسلیمی، گل‌های درهم پیچیده و طراحی حروف از مشخصه‌های بارز این گونه ظروف تزیینی است. رایج‌ترین نوع مشبک فلز در دوره قاجار، گونه‌ای فانوس در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف و جنس‌های گوناگون برای تاباندن نور بر سر راه افراد در خیابان‌ها بوده است.

مشبک کاری ورقه‌های پولاد از محصولات تزیینی آهنگری است و مشبک فلز در دوره سلجوقیان (حدود ۴۲۹ هجری قمری) به اوج خود رسیده و استادکاران این هنر  با مهارت تمام، ظروفی مانند شمعدان و عودسوز به یادگار گذاشته اند که هم اکنون در موزه‌های معروف و مهم جهان دیده می شود. امروزه نیز مشبک کاران فلز، ظروف تزیینی مانند انواع آباژورهای پر نقش و نگار (مسی و برنجی) و بخوردان و گلدان و... را به بازار و خریداران اهل ذوق عرضه می کنند.

مفرغ یا فلزکاری های دوره صفوی نیز زیباست و تا قرن هجدهم میلادی از بهترین کارهای جهان به شمار می‌آمده. امروز هم در اصفهان و تهران این نوع کارها روی اشیایی مانند عود سوز، مشبک قلعه، حباب چراغ، فانوس، آباژور و انواع گلدان صورت می گیرد.