وعده‌های وزیر ارشاد در حوزه مطبوعات به کجا رسید؟
فقدان نظارت مستمر و جدی بر تولید محتوا، متکی بودن نشریات به بودجه‌های حمایتی دولتی، قدیمی و فرسوده شدن صنعت چاپ، حداقلی بودن بیمه، وضعیت مسکن و معیشت جامعه روزنامه‌نگاران و مطبوعاتی‌ها، عدم شفافیت در بودجه‌های حمایتی و انحصار آن در بخش کاغذ و بالا بودن قیمت نشریات کاغذی با توجه به توان خرید خانواده‌های ایرانی، از جمله مهم‌ترین توصیف‌های اسماعیلی از وضع موجود حوزه مطبوعات در سال 1400 بود که برای رفع این مشکلات و سایر معضلات عرصه مطبوعات برنامه‌هایی را ارائه کرد؛ از جمله رشد سطح کیفی مطبوعات کشور برای حضور در عرصه جهانی، ایجاد امنیت شغلی و حمایت‌های قانونی برای تمامی دست‌اندرکاران مطبوعاتی، گسترش فضای نقد سالم در حوزه مطبوعات، تقویت سطح معیشت و برخورداری مالی اهالی مطبوعات و حمایت از گسترش نشریات محلی، استانی و منطقه‌ای.
گشایش کاغذ و بالا رفتن تیراژها
با گذشت بیش از یک سال از ورود محمدمهدی اسماعیلی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تعدادی از برنامه‌ها و وعده‌های این وزیر در حوزه مطبوعات و رسانه‌ها محقق شده و برخی دیگر همچنان در محاق مانده است.
از جمله وعده‌های وزیر فرهنگ و ارشاد بحث گشایش کاغذ و افزایش تیراژ روزنامه‌ها بود که او طی گفت‌وگویی در 21 آبان سال جاری به ایلنا گفت: «آنجا که گشایش‌هایی مانند مسئله کاغذ داریم و مشکلش حل می‌شود، خبررسانی صورت نمی‌گیرد. امروز تیراژها بالا رفته است، اما امان از اینکه یک نیم خط درباره این اقدام نوشته شده باشد.»
پیش‌تر اسماعیلی در اردیبهشت‌ماه سال جاری از تخصیص ارز لازم برای حل مشکلات تأمین کاغذ خبر داده و وعده داده بود که مشکل حوزه مطبوعات در مورد کاغذ تا یک سال یا یک سال و نیم آینده حل شود.
او پنج ماه بعد در مهر امسال عنوان کرد: «با همه وجود تلاش خواهیم کرد که طبق وعده دولت مردمی و با کمک بخش خصوصی نیازی به واردات کاغذ نداشته باشیم و به خودکفایی برسیم.» اخیراً که با بالا رفتن قیمت دلار، شوک جدیدی به بازار وارد شده و نگرانی‌هایی در زمینه افزایش قیمت کاغذ به وجود آمده نیز تلاش‌های اسماعیلی و همکارانش در وزارتخانه در جهت کنترل قیمت کاغذ است.
او 9 آذرماه در گفت‌وگویی بیان کرد: «تلاش زیادی کردیم تا قیمت نشر را کنترل کنیم. برای حوزه نشر و مطبوعات به صورت دقیق ارز ترجیحی اختصاص یافت.»
با توجه به هدف‌گذاری و تلاش‌های مکرری که در این زمینه انجام شده است، به نظر می‌آید مشکلات حوزه کاغذ به مرور کاسته شود، هرچند وعده وزیر ارشاد رسیدن به خودکفایی در این حوزه است که امیدواریم بتوان این وعده را محقق کرد.
افزایش ظرفیت مسکن خبرنگاران
اقدام دیگری که طی یک سال گذشته انجام شده، افزایش ظرفیت مسکن خبرنگاران از ۱۲هزار نفر به ۲۴هزار نفر است که در پاییز سال جاری انجام شد. همچنین در زمینه بیمه خبرنگاران نیز تلاش‌هایی صورت گرفته است.
اسماعیلی 9 آبان 1400 در گفت‌وگویی عنوان کرد: «مشکل بیمه خبرنگاران را حتماً در دولت سیزدهم حل خواهیم کرد.»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: «به رئیس صندوق اعتباری هنر دستور داده است که هیچ تفاوتی بین خبرنگاران و اهالی دیگر فرهنگ و هنر قائل نشوند و اصحاب رسانه نیز همانند سایر هنرمندان از امتیازهای صندوق اعتباری هنر بهر‌ه‌مند شوند.»
همچنین در سال جاری به مناسبت روز خبرنگار به بیش از ۱۴هزار تا ۱۵هزار خبرنگار، 200 گیگ اینترنت رایگان اهدا شد که اقدام قابل توجهی بود. با این وجود، مشکلات عمده و اساسی خبرنگاران که بیشتر مربوط به حقوق و مزایا و مسائل معیشتی است، همچنان پابرجاست.
30 شهریورماه 1401، وزیر ارشاد در گفت‌وگویی دیگر اظهار داشت: «با توجه به نیازهای معشیتی و حقوق و همچنین نیاز به مسکن خبرنگاران، درصدد و مصمم به رفع و حل آنها هستیم.»
او افزود: «تا زمانی که یک سامانه جامع و کامل از اطلاعات خبرنگاران واقعی و اصلی نداشته باشیم تا خبرنگارانی که کار و فعالیت اصلی آنها خبرنگاری و امور خبری است از برخی دیگر که خبرنگار نیستند و در حوزه‌ای کار فرعی انجام می‌دهند و ارتباط مستقیم ندارند، تفکیک نشود، به طور یقین در ارائه تسهیلات و... ناعادلانه عمل خواهد شد.»
با توجه به اینکه نگرانی خبرنگاران و عکاسان رسانه از نداشتن امنیت شغلی و مشکل معیشتی آنها از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پذیرفته شده است، انتظار می‌رود در جهت رفع این مشکل گام‌های مؤثرتری برداشته شود تا اهالی رسانه با انگیزه و طیب خاطر بیشتری به فعالیت در این حوزه بپردازند.
کاهش روند تعطیلی رسانه‌ها در یک سال اخیر
موضوع دیگر بحث تعطیلی رسانه‌ها و توقیف نشریات و روزنامه‌ها است که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مدعی است به جز یک مورد که مربوط به روزنامه «جهان صنعت» است، هیچ رسانه و نشریه دیگری طی این دوره تعطیل نشده است. البته نمونه دیگری هم وجود داشته که مربوط به توقیف خبرگزاری «رکنا» و به دلیل انتشار ویدیویی از قتل یک زن توسط همسرش در اهواز است که با رای هیات نظارت بر مطبوعات، فعالیتش متوقف شده و بعد از مدتی رفع توقیف شد. روزنامه «جهان صنعت» نیز در نشست فوق‌العاده روز 30 آبان هیئت نظارت بر مطبوعات به سبب «تخلف از مصوبات شورای عالی امنیت ملی و حدود مطبوعات»، توقیف و پرونده آن به مرجع قضایی ارجاع شد.
اسماعیلی درباره این موضوع بیان کرد: «در دوره جدید یک مورد هم تعطیلی رسانه‌ها را نداشتیم. شما حق دارید به من بگویید فلانی چرا برای اولین بار چنین کاری را انجام داده‌اید (توقیف روزنامه) من هم می‌گویم حق با شماست، اما زمانی که بیش از چندین بار با ایشان به صورت حضوری صحبت و تذکر داده شده است، دیگر همکاری نمی‌شود.»
امید آن است که روند پیش گرفته شده در زمینه همکاری با رسانه‌ها تداوم پیدا کرده و مشکل خاصی برای هیچ رسانه و نشریه دیگری ایجاد نشود.
تلاش برای آزادی خبرنگاران و عکاسان بازداشت‌شده
بدون شک، اصلاح و بروزرسانی قانون مطبوعات در جهت حمایت از فعالیت اهالی رسانه، تقویت آزادی بیان و کم‌شدن فشار حاکم بر کار مطبوعات از جمله مهم‌ترین خواسته‌های خبرنگاران است. پیش‌تر خود وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در 25 آبان‌ماه امسال در «ضیافت هفته کتاب با اصحاب نشر» از گسترش آزادی بیان دفاع کرده و گفته بود: «وزارت فرهنگ در دوره جدید از هرگونه تفکری که موجب ارتقا و استحکام پایه‌های تفکر انقلاب اسلامی شود، حمایت می کند و با تمرکز بر مأموریت بزرگ انقلاب اسلامی در حوزه فرهنگ، پشتیبان آزادی بیان و اندیشه خواهیم بود.»
گرچه موضوع گسترش آزادی بیان هنوز به حد قابل قبول جامعه مطبوعات نرسیده و وزارت ارشاد در دولت سیزدهم تا به این لحظه گام محکمی در این زمینه برنداشته است، اما تلاش‌های اخیر وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در جهت آزادی روزنامه‌نگاران بازداشت شده را نمی‌توان نادیده گرفت.
اسماعیلی 21 آبان‌ماه درباره نحوه برخورد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با خبرنگاران در قضیه ناآرامی‌های اخیر گفت: «امروز حدود دو ماهی می‌شود که مسائلی در کشور رخ داده است. وزارت ارشاد در حوزه رسانه‌ای و مدیریت رسانه‌ای با سعه صدر کامل برخورد کرده است. آیا من به عنوان وزیر و معاونین من محدودیت ایجاد کردیم؟ دوستان امنیتی و قضایی محدودیت ایجاد کردند؟ واقعا چنین نبوده است.»
او در همین روز اعلام کرد: «پیگیر وضعیت اهالی رسانه هستیم و نسبت به افرادی که عنوان‌های حرفهای کارشان به وزارتخانه ما می‌رسد، وظیفه داریم و این کار را به نتیجه می‌رسانیم. همین هفته گذشته مدیرکل ما آقای شمسایی خبر از آزادی هشت نفر از اهالی رسانه داد. لیست کامل این افراد را از دوستان‌مان دریافت کردم. در مورد هر فردی که ادعا می‌شود خبرنگار و عکاس است، وظیفه ماست که وضعیت‌شان را پیگیری کنیم. قطعا اگر این‌ها به واسطه اقدامی ناشی از فعالیت‌های حرفهای خودشان دچار مشکل شده باشند، حتما رسیدگی می‌کنیم.»
منتظر تحقق کدام وعده‌ها بمانیم؟
با وجود تلاش‌های صورت گرفته، برخی از وعده‌های وزیر ارشاد در دولت سیزدهم تا به امروز هنوز محقق نشده است.
بالا بودن قیمت نشریات کاغذی با توجه به توان خرید خانواده‌های ایرانی از جمله ایراداتی بود که اسماعیلی در برنامه پیشنهادی خود به وضعیت قبلی مطبوعات گرفته بود، اما طی دوره حضور او در وزارتخانه مشکل مذکور همچنان رفع نشده است.
گسترش نفوذ انجمن صنفی روزنامه‌نگاران نیز وعده دیگری بود که به نظر نمی‌رسد گام مؤثری در این زمینه برداشته شده باشد.
همچنین از دیگر برنامه‌هایی که هنوز محقق نشده، موضوع بازنگری و بروزرسانی قانون مطبوعات است که حجت‌الاسلام والمسلمین غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه نیز در نشست خردادماه امسال با اعضای هیئت منصفه سیاسی و مطبوعاتی، آن را ضروری دانست و گفت: «از اول انقلاب در قانون مطبوعات اصلاحات و تغییراتی لحاظ شده است و انجام این اصلاحات در زمان حاضر نیز مبتنی بر شرایط و مقتضیات زمان، ضروری به نظر می‌رسد.»
انتهای پیام/
احمدرضا معراجی
