فراز و فرود روابط تهران - باکو / ظرفیت نم برای مقابله با تروریسم اقتصادی آمریکا/ مناقشه قره‌باغ راه حل فرامنطقه‌ای ندارد/ آینده تشیع در جمهوری آذربایجان روشن است/ سواپ در دستور است
سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در باکو معتقد است مواضع یکپارچه اعضای جنبش عدم تعهد می‌تواند تأثیر خوبی برای افشای آثار منفی تروریسم اقتصادی در پیشرفت کشورهای جهان داشته و آمریکا را مجبور به بازگشت از تصمیمات خطرناک برای اقتصاد جهانی سازد.
گروه سیاسی ؛ در زمان صدارت «ابوالحسن خان شیرازی» - معروف به ایلچی - مسئول وقت دستگاه دیپلماسی ایران، عهدنامه‌های ننگین ترکمنچای و گلستان به ایران عزیز تحمیل شد، مسئولی که به مدت بیش از ۳۰ سال حقوق‌بگیر انگلیس مکار بود و انتزاع ۱۷ شهر قفقاز از ایران را امضا کرد؛ البته فقط دو سال پس از تحمیل قرارداد ترکمنچای(اول اسفند ۱۲۰۶)، «گریبایدوف» سفیر امپراطوری روسیه در ایران (خواهرزاده پاسکویچ فرمانده نظامی امپراطوری روسیه که عهدنامه ننگین ترکمنچای را به ایران تحمیل کرد) به سزای عملش رسید تا کار تزار‌ها بی‌پاسخ نماند.
امروزه روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان بر اساس اصل «حُسن همجواری» استوار بوده و دو کشور از ظرفیت‌های زیادی برای تقویت روابط تهران - باکو بهره‌منده هستند.
باکو پایتخت جمهوری آذربایجان طی روز‌های جمعه و شنبه سوم و چهارم آبان (۲۵ و۲۶ اکتبر) میزبان هیجدهمین اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد (نم) بود، از این جهت، تحریریه سیاسی در یک گفت‌وگوی تفصیلی مکتوب با محسن پاک‌آئین سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان به ظرفیت این اجلاس، فراز و فرود روابط تهران- باکو و ... پرداخته است.
ظرفیت نم برای مقابله با تروربسم اقتصادی آمریکا
میزان: مستحضرید که هجدهمین اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد (نم) روز‌های جمعه و شنبه سوم و چهارم آبان (۲۵ و۲۶ اکتبر) در باکو برگزار شد، مایلم درباره اهمیت این اجلاس بپرسم و اینکه تا چه می‌تواند به عنوان جنبش یا نهادی برای مقابله با تروریسم اقتصادی کشورهای غربی از جمله آمریکا علیه کشورهای مستقل از جمله جمهوری اسلامی ایران، تلقی و مورد استفاده قرار گیرد؟
پاک‌آئین: کشورهای غیر متعهد بعد از سازمان ملل متحد، بیشترین تعداد کشورهای جهان را به عضویت خود در آورده است و ۱۲۰ عضو دارد. اکثر اعضای این نهاد نسبت به سیاست‌های اقتصادی یکجانبه گرایان آمریکا معترض بوده و بسیاری از این کشور‌ها از این سیاست‌ها متضرر شده و حتی تحت تحریم آمریکا و برخی از کشورهای اروپائی قرار دارند. این کشور‌ها با سلطه اقتصادی آمریکا و غرب بر جهان که نوعی تروریسم اقتصادی است، مخالف بوده و طبعا علاقمندند که چگونگی مقابله با این موضعیت در جهان را مورد بحث و تبادل نظر قرار دهند. کشورهای مستقل از جمله جمهوری اسلامی ایران می‌توانند با ارائه راهکار و پیشنهاد، جنبش را در مسیر مقابله با تروریسم اقتصادی هدایت کنند. مواضع یکپارچه اعضای جنبش عدم تعهد می‌تواند تاثیر خوبی برای افشای آثار منفی تروریسم اقتصادی در پیشرفت کشورهای جهان داشته و آمریکا را مجبور به بازگشت از تصمیمات خطرناک برای اقتصاد جهانی سازد.
جمهوری آذربایجان علیرغم روابط خوب با رژیم صهیونیستی، از خودمختاری دولت فلسطین حمایت می‌کند
میزان: همواره یکی از محور‌های ثابتِ اجلاسیه‌های جنبش عدم تعهد، مربوط به موضوع فلسطین و جنایت‌ها و اشغالگری‌های فزاینده رژیم صهیونیستی است؛ امسال نیز که هجدهمین اجلاسیه نم در باکو برگزار شد، قرار بود سندی مربوط به فلسطین تصویب شود؛ به طور کلی چه میزان می‌توان به ظرفیت جنبش عدم تعهد برای مقابله با تجاوزگری‌های لجام گسیخته صهیونیست‌ها در عصر ترامپ - که اوج این موضوع را در قضیه جولان اشغالی و اعلام پایتختی قدس، شاهد بودیم – امیدوار بود؟ اینکه باکو روابط دوستان‌های با تل آویو دارد، روند کاری اجلاسیه عدم تعهد‌ها در رویارویی با اسرائیل را مخدوش نمی‌کند؟
پاک‌آئین: جنبش عدم تعهد علیرغم بی تمایلی برخی از اعضاء همواره حامی آزادی فلسطین و رفع اشغال این کشور و مخالف جنایات رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی بوده اند. سندی که امروز مربوط به حق خودمختاری فلسطین تصویب شد نیز در همین روند بوده است. حق خودمختاری فلسطین بارزترین حقوق مردم فلسطین است که مورد اجماع جامعه جهانی و از مهم‌ترین اهداف جنبش عدم تعهد بوده است. این حق امروز با اتخاذ سیاست‌های غیر قانونی تل آویو و حمایت یکجانبه آمریکا بخصوص در مورد قدس و جولان نقض شده است. غیرمتعهد‌ها می‌توانند در صورت تقویت جبهه متحد خود با سیاست‌های خشن و زورگویانه رژیم اشغالگر مقابله کرده و جلوی مواضع یکجانه گرایانه ترامپ بایستند. جمهوری آذربایجان علیرغم روابط خوب با رژیم صهونیستی، از خودمختاری دولت فلسطین حمایت می‌کند و به عنوان رئیس جنبش تعهد نیز موظف است که مصوبات این جنبش را اجرا نماید. در عین حال کشورهای مترقی و پیشگام جنبش عدم تعهد نیز باید از باکو بخواهند که دوستی خود با اسرائیل را به مانعی برای اجرای مصوبه جنبش در مورد خودمختاری دولت فلسطین تبدیل نکند.
میزان: مستحضرید که هجدهمین اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد (نم) روز‌های جمعه و شنبه سوم و چهارم آبان (۲۵ و۲۶ اکتبر) در باکو برگزار شد، مایلم درباره اهمیت این اجلاس بپرسم و اینکه تا چه می‌تواند به عنوان جنبش یا نهادی برای مقابله با تروریسم اقتصادی کشورهای غربی از جمله آمریکا علیه کشورهای مستقل از جمله جمهوری اسلامی ایران، تلقی و مورد استفاده قرار گیرد؟
پاک‌آئین: کشورهای غیر متعهد بعد از سازمان ملل متحد، بیشترین تعداد کشورهای جهان را به عضویت خود در آورده است و ۱۲۰ عضو دارد. اکثر اعضای این نهاد نسبت به سیاست‌های اقتصادی یکجانبه گرایان آمریکا معترض بوده و بسیاری از این کشور‌ها از این سیاست‌ها متضرر شده و حتی تحت تحریم آمریکا و برخی از کشورهای اروپائی قرار دارند. این کشور‌ها با سلطه اقتصادی آمریکا و غرب بر جهان که نوعی تروریسم اقتصادی است، مخالف بوده و طبعا علاقمندند که چگونگی مقابله با این موضعیت در جهان را مورد بحث و تبادل نظر قرار دهند. کشورهای مستقل از جمله جمهوری اسلامی ایران می‌توانند با ارائه راهکار و پیشنهاد، جنبش را در مسیر مقابله با تروریسم اقتصادی هدایت کنند. مواضع یکپارچه اعضای جنبش عدم تعهد می‌تواند تاثیر خوبی برای افشای آثار منفی تروریسم اقتصادی در پیشرفت کشورهای جهان داشته و آمریکا را مجبور به بازگشت از تصمیمات خطرناک برای اقتصاد جهانی سازد.
جمهوری آذربایجان علیرغم روابط خوب با رژیم صهیونیستی، از خودمختاری دولت فلسطین حمایت می‌کند
میزان: همواره یکی از محور‌های ثابتِ اجلاسیه‌های جنبش عدم تعهد، مربوط به موضوع فلسطین و جنایت‌ها و اشغالگری‌های فزاینده رژیم صهیونیستی است؛ امسال نیز که هجدهمین اجلاسیه نم در باکو برگزار شد، قرار بود سندی مربوط به فلسطین تصویب شود؛ به طور کلی چه میزان می‌توان به ظرفیت جنبش عدم تعهد برای مقابله با تجاوزگری‌های لجام گسیخته صهیونیست‌ها در عصر ترامپ - که اوج این موضوع را در قضیه جولان اشغالی و اعلام پایتختی قدس، شاهد بودیم – امیدوار بود؟ اینکه باکو روابط دوستان‌های با تل آویو دارد، روند کاری اجلاسیه عدم تعهد‌ها در رویارویی با اسرائیل را مخدوش نمی‌کند؟
پاک‌آئین: جنبش عدم تعهد علیرغم بی تمایلی برخی از اعضاء همواره حامی آزادی فلسطین و رفع اشغال این کشور و مخالف جنایات رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی بوده اند. سندی که امروز مربوط به حق خودمختاری فلسطین تصویب شد نیز در همین روند بوده است. حق خودمختاری فلسطین بارزترین حقوق مردم فلسطین است که مورد اجماع جامعه جهانی و از مهم‌ترین اهداف جنبش عدم تعهد بوده است. این حق امروز با اتخاذ سیاست‌های غیر قانونی تل آویو و حمایت یکجانبه آمریکا بخصوص در مورد قدس و جولان نقض شده است. غیرمتعهد‌ها می‌توانند در صورت تقویت جبهه متحد خود با سیاست‌های خشن و زورگویانه رژیم اشغالگر مقابله کرده و جلوی مواضع یکجانه گرایانه ترامپ بایستند. جمهوری آذربایجان علیرغم روابط خوب با رژیم صهونیستی، از خودمختاری دولت فلسطین حمایت می‌کند و به عنوان رئیس جنبش تعهد نیز موظف است که مصوبات این جنبش را اجرا نماید. در عین حال کشورهای مترقی و پیشگام جنبش عدم تعهد نیز باید از باکو بخواهند که دوستی خود با اسرائیل را به مانعی برای اجرای مصوبه جنبش در مورد خودمختاری دولت فلسطین تبدیل نکند.
فراز و فرود روابط ایران و جمهوری آذربایجان
میزان: ایران و جمهوری آذربایجان به عنوان دو کشور همسایه علاوه بر داشتن مرز‌های مشترک، تمدن و ریشه‌های فرهنگی مشترکی دارند. تا چه انداز از این اشتراکات برای تعمیق روابط سیاسی استفاده کرده اند و آیا روابط سیاسی - اقتصادی فعلی متناسب با جایگاهی که باشد است؟ اگر نیست چه راهکاری برای تقویت آن است؟
پاک‌آئین: جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان با توجه به اشتراکات متعدد فرهنگی، تاریخی، مذهبی و جغرافیایی می‌بایست بهترین رابطه را در منطقه داشته باشند، اما متاسفانه در بسیاری مقاطع شاهد نشیب و فراز در روابط بودیم که خوشبختانه در سال‌های اخیر فراز‌ها بیشتر از نشیب‌ها بوده است. اینکه روسای دو کشور در شش سال گذشته ۱۲ بار با یکدیگر ملاقات کرده و پنج کمیسیون مشترک اقتصادی برگزار شده، ایران خودرو با مشارکت آذری‌ها در جمهوری آذربایجان کارخانه دایر کرده، کار احداث خط آهن رشت-آستارا جلو رفته، تجارت دوکشور افزایش یافته، آمار تبادل گردشگر آذری به ایران و آذربایجان چند برابر شده، چند موافقتنامه نفتی امضاء شده و در حوزه‌های امنیتی و مقابله با تکفیریون و قاچاقچیان مواد مخدر صورت گرفته و موارد متعدد دیگر همکاری نشان از پیشرفت مناسبات دوکشور است. راهکار‌های ادامه این وضعیت، تداوم اعتماد و احترام متقابل، پیگیری توافقات کمیسیون‌های مشترک اقتصادی و تبادل هیات و مذاکره برای پیشبرد امور است.
میزان: ایران و جمهوری آذربایجان به عنوان دو کشور همسایه علاوه بر داشتن مرز‌های مشترک، تمدن و ریشه‌های فرهنگی مشترکی دارند. تا چه انداز از این اشتراکات برای تعمیق روابط سیاسی استفاده کرده اند و آیا روابط سیاسی - اقتصادی فعلی متناسب با جایگاهی که باشد است؟ اگر نیست چه راهکاری برای تقویت آن است؟
پاک‌آئین: جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان با توجه به اشتراکات متعدد فرهنگی، تاریخی، مذهبی و جغرافیایی می‌بایست بهترین رابطه را در منطقه داشته باشند، اما متاسفانه در بسیاری مقاطع شاهد نشیب و فراز در روابط بودیم که خوشبختانه در سال‌های اخیر فراز‌ها بیشتر از نشیب‌ها بوده است. اینکه روسای دو کشور در شش سال گذشته ۱۲ بار با یکدیگر ملاقات کرده و پنج کمیسیون مشترک اقتصادی برگزار شده، ایران خودرو با مشارکت آذری‌ها در جمهوری آذربایجان کارخانه دایر کرده، کار احداث خط آهن رشت-آستارا جلو رفته، تجارت دوکشور افزایش یافته، آمار تبادل گردشگر آذری به ایران و آذربایجان چند برابر شده، چند موافقتنامه نفتی امضاء شده و در حوزه‌های امنیتی و مقابله با تکفیریون و قاچاقچیان مواد مخدر صورت گرفته و موارد متعدد دیگر همکاری نشان از پیشرفت مناسبات دوکشور است. راهکار‌های ادامه این وضعیت، تداوم اعتماد و احترام متقابل، پیگیری توافقات کمیسیون‌های مشترک اقتصادی و تبادل هیات و مذاکره برای پیشبرد امور است.
پیشبرد اهداف اقتصادی در شرایط تحریم با تقویت ارتباطات بانکی
میزان: آیا جمهوری آذریابجان ظرفیت قابل قبولی دارد که ایران در شرایط تحریم بتواند روی آن حساب باز کند؟ و آیا جمهوری آذربایجان آنقدر استقلال و توان دارد که بتواند در این حوزه با جمهوری اسلامی ایران همکاری کند؟
پاک‌آئین: معمولا بیشترین ارتباطات کشورهای جهان با همسایگانشان هست و ایران با دارا بودن ۱۵ همسایه، از این وضعیت مستثنی نیست. در شرایط تحریم همسایگان می‌توانند کمک خوبی برای مدیریت تحریم‌ها باشند. منافع ایران و جمهوری آذربایجان در هم تنیده است، هر دو کشور به دنبال توسعه اقتصادی هستند و تحریم ایران بطور طبیعی این روند را کند می‌سازد که به نفع باکو هم نیست. ما چهار مرز زمینی داریم که استفاده تجاری دارند، در دریای خزر دو کشور دارای مناطق مشترک گازی و نفتی هستند، گاز جمهوری آذربایجان از طریق ایران به نخجوان سواپ می‌شود. دو کشور در حوزه‌های کشتیرانی، حراست از امنیت خزر، حفظ محیط زیست، ماهیگیری و بهره گیری از مرز‌های دریائی دارای منافع مشترک هستند. در حوزه حمل و نقل جاده‌ای و ریلی و بخصوص استفاده از خط آهن رشت – آستارا دارای منافع مشترک هستند. مضاف بر این روابط دو کشور نیز در شرایط بسیار خوبی است، لذا با تقویت ارتباطات بانکی و اتخاذ تدابیر دیگر دو کشور در شرایط تحریم نیز می‌توانند شاهد پیشبرد اهداف اقتصادی خود باشند.
شرایط سهل‌تری برای ورود و خروج گردشگران جمهوری آذربایجان به ایران فراهم شود
میزان: یکی از موضوعاتی که همواره بین ایران و جمهوری آذربایجان مطرح هست، به موضوع گردشگری بر می‌گردد. ظرفیت دو کشور برای استفاده از این مهم تا چه اندازه می‌تواند به رونق اقتصادی تهران - باکو کمک کند و آیا اراده و توانی برای تقویت این مهم و جود دارد؟ اگر نه، چه راهکاری برای تقوبت آن متصور است؟
میزان: آیا جمهوری آذریابجان ظرفیت قابل قبولی دارد که ایران در شرایط تحریم بتواند روی آن حساب باز کند؟ و آیا جمهوری آذربایجان آنقدر استقلال و توان دارد که بتواند در این حوزه با جمهوری اسلامی ایران همکاری کند؟
پاک‌آئین: معمولا بیشترین ارتباطات کشورهای جهان با همسایگانشان هست و ایران با دارا بودن ۱۵ همسایه، از این وضعیت مستثنی نیست. در شرایط تحریم همسایگان می‌توانند کمک خوبی برای مدیریت تحریم‌ها باشند. منافع ایران و جمهوری آذربایجان در هم تنیده است، هر دو کشور به دنبال توسعه اقتصادی هستند و تحریم ایران بطور طبیعی این روند را کند می‌سازد که به نفع باکو هم نیست. ما چهار مرز زمینی داریم که استفاده تجاری دارند، در دریای خزر دو کشور دارای مناطق مشترک گازی و نفتی هستند، گاز جمهوری آذربایجان از طریق ایران به نخجوان سواپ می‌شود. دو کشور در حوزه‌های کشتیرانی، حراست از امنیت خزر، حفظ محیط زیست، ماهیگیری و بهره گیری از مرز‌های دریائی دارای منافع مشترک هستند. در حوزه حمل و نقل جاده‌ای و ریلی و بخصوص استفاده از خط آهن رشت – آستارا دارای منافع مشترک هستند. مضاف بر این روابط دو کشور نیز در شرایط بسیار خوبی است، لذا با تقویت ارتباطات بانکی و اتخاذ تدابیر دیگر دو کشور در شرایط تحریم نیز می‌توانند شاهد پیشبرد اهداف اقتصادی خود باشند.
شرایط سهل‌تری برای ورود و خروج گردشگران جمهوری آذربایجان به ایران فراهم شود
میزان: یکی از موضوعاتی که همواره بین ایران و جمهوری آذربایجان مطرح هست، به موضوع گردشگری بر می‌گردد. ظرفیت دو کشور برای استفاده از این مهم تا چه اندازه می‌تواند به رونق اقتصادی تهران - باکو کمک کند و آیا اراده و توانی برای تقویت این مهم و جود دارد؟ اگر نه، چه راهکاری برای تقوبت آن متصور است؟
پاک‌آئین: ایران به دلیل داشتن طبیعت زیبا، آثار تاریخی و امکانات گردشگری مناسب، مورد توجه گردشگران آذری قرار دارد یکی از اصلی‌ترین مقاصد گردشگران جمهوری آذربایجان بوده و شهر‌های مشهد، شیراز، اصفهان، تهران و استان‌های آذری زبان دارای جاذبه‌های بیشتر برای آنان هستند. افزایش گردشگران آذری در سال‌های اخیر نیز نشانگر این علاقه است. اتباع جمهوری آذربایجان می‌توانند بدون اخذ ویزا از مرز‌های بین المللی وارد ایران شوند و با توجه به علایق مذهبی، علاوه بر اهداف گردشگری به زیارت اماکن مقدسه مانند زیارت بارگاه امام هشتم (ع) در مشهد و مرقد حضرت معصومه (س) در قم مشرف شوند. علاوه بر تردد جاده‌ای از طریق مرز‌های زمینی آستارا، جلفا و بیله سوار، پروازهای روزانه منظم نیز بین باکو و تهران برقرار است و ساکنان جمهوری خودمختار نخجوان نیز از طریق مرز‌های زمینی استان‌های آذربایجان شرقی و غربی می‌توانند به ایران تردد نمایند. گردشگری سلامت و سفر اتباع آذری برای سفر به ایران جهت امر پزشکی و درمانی نیز از دیگر جاذبه‌های گردشگری ایران است. البته لازم است مسئولین امور گردشگری در ایران نیز با ایجاد تسهیلات بیشتر برای سفر اتباع جمهوری آذربایجان به ایران و با افزایش نیروی انسانی و تجهیزات بیشتر در مرز‌های دو کشور و جلوگیری از سوء استفاده سودجویان بخصوص در امور پزشکی شرایط سهل تری را برای ورود و خروج گردشگران جمهوری آذربایجان به ایران فراهم آورند.
لغو ویزا برای ایرانیان در دستور کار است
میزان: موضوع لغو روادید میان ایران و آذربایجان به کجا رسید؟ با توجه به تمایل شهروندان کشور آذربایجان برای سفر زیارتی و درمانی (توریست سلامت) به ایران، چرا اقدام عاجلی برای این کار صورت نمی‌گیرد؟
پاک‌آئین: امروز مشکلی برای ویزای گردشگران وجود ندارد، اتباع آذری بدون ویزا به ایران می‌آیند، برای اتباع ایران نیزسریعا برای سفر به آذربایجان ویزا صادر می‌شود. البته موضوع لغو ویزا برای ایرانیان نیز در دستور کار مذاکرات طرفین قرار دارد.
حل و فصل خیلی از اختلافات تجار دو کشور
میزان: برای افزایش ضریب اطمینان و امنیت معاملات تجار ایرانی در آذربایجان چه تدابیری اندیشیده شده است؟ و زمانی که به عنوان سفیر مشغول خدمت بودید برای این مهم چه گام‌هایی برداشتید؟
پاک‌آئین: لازمه رو به رشد بودن روابط اقتصادی دو کشور، وجود روابط سیاسی خوب و اراده مسئولین ارشد دو کشور است. اگر روابط ایران و آذربایجان نیز چنین شرایطی را داشته باشد، ضریب امنیت و اطمینان معاملات افزایش می‌یابد. ما در باکو سعی کردیم در یک روند اعتمادسازانه، اراده سیاسی لازم برای توسعه روابط را ایجاد کنیم و این امر عامل اصلی رشد تعاملات و مبالدلات اقتصادی بود. پس از این مرحله شاهد حل و فصل خیلی از اختلافات تجار دو کشور بودیم و امیدواریم این وضعیت حفظ و ادامه یابد.
سواپ نفت جمهوری آذربایجان به آب‌های جنوب ایران در دستورکار است
میزان: یکی از موضوعات مهم برای تقویت روابط سیاسی و اقتصادی، آمادگی ایران برای سواپ نفت از جمهوری آذربایجان به آب‌های جنوب کشورمان است. این موضوع تا چه اندازه قابل تحقق بوده و تحقق آن چه مزایایی خواهد داشت؟
پاک‌آئین: این موضوع در دستورکار مقامات نفتی دو کشور است، البته روندی طولانی و پیچیده دارد. اگر این اتفاق بیفتد هم به نفع آذربایجان است که نفت خود را به کشورهای خریدار مثل اندونزی هند از خلیج فارس صادر می‌کند و ایران نیز از نفت آذربایجان در مناطق شمالی خود بهره خواهد برد و مزایای خوبی برای طرفین دارد.
لغو ویزا برای ایرانیان در دستور کار است
میزان: موضوع لغو روادید میان ایران و آذربایجان به کجا رسید؟ با توجه به تمایل شهروندان کشور آذربایجان برای سفر زیارتی و درمانی (توریست سلامت) به ایران، چرا اقدام عاجلی برای این کار صورت نمی‌گیرد؟
پاک‌آئین: امروز مشکلی برای ویزای گردشگران وجود ندارد، اتباع آذری بدون ویزا به ایران می‌آیند، برای اتباع ایران نیزسریعا برای سفر به آذربایجان ویزا صادر می‌شود. البته موضوع لغو ویزا برای ایرانیان نیز در دستور کار مذاکرات طرفین قرار دارد.
حل و فصل خیلی از اختلافات تجار دو کشور
میزان: برای افزایش ضریب اطمینان و امنیت معاملات تجار ایرانی در آذربایجان چه تدابیری اندیشیده شده است؟ و زمانی که به عنوان سفیر مشغول خدمت بودید برای این مهم چه گام‌هایی برداشتید؟
پاک‌آئین: لازمه رو به رشد بودن روابط اقتصادی دو کشور، وجود روابط سیاسی خوب و اراده مسئولین ارشد دو کشور است. اگر روابط ایران و آذربایجان نیز چنین شرایطی را داشته باشد، ضریب امنیت و اطمینان معاملات افزایش می‌یابد. ما در باکو سعی کردیم در یک روند اعتمادسازانه، اراده سیاسی لازم برای توسعه روابط را ایجاد کنیم و این امر عامل اصلی رشد تعاملات و مبالدلات اقتصادی بود. پس از این مرحله شاهد حل و فصل خیلی از اختلافات تجار دو کشور بودیم و امیدواریم این وضعیت حفظ و ادامه یابد.
سواپ نفت جمهوری آذربایجان به آب‌های جنوب ایران در دستورکار است
میزان: یکی از موضوعات مهم برای تقویت روابط سیاسی و اقتصادی، آمادگی ایران برای سواپ نفت از جمهوری آذربایجان به آب‌های جنوب کشورمان است. این موضوع تا چه اندازه قابل تحقق بوده و تحقق آن چه مزایایی خواهد داشت؟
پاک‌آئین: این موضوع در دستورکار مقامات نفتی دو کشور است، البته روندی طولانی و پیچیده دارد. اگر این اتفاق بیفتد هم به نفع آذربایجان است که نفت خود را به کشورهای خریدار مثل اندونزی هند از خلیج فارس صادر می‌کند و ایران نیز از نفت آذربایجان در مناطق شمالی خود بهره خواهد برد و مزایای خوبی برای طرفین دارد.
مناقشه قره‌باغ راه حل فرامنطقه‌ای ندارد
میزان: در سال ۱۹۹۴ توافق آتش بس میان باکو و ایروان جهت پایان نزاع در قره باغ منعقد شد؛ آتش بسی که از همان ابتدا شکننده بود؛ این آتش بس شکننده و نیم بند سرانجام در فرودین سال ۹۶ به طور کامل نقض شد و طرفین آذربایجانی و ارمنستانی با مستقر کردن ادوات و تجهیزات نظامی خود در مناطق مرزی، برای تصاحب قره باغ عزم خود را جزم کردند. موضع ایران در این خصوص چیست و به نظر حضرت‌عالی حل این موضوع چه راه حلی دارد؟
پاک‌آئین: در حال حاضر جمهوری آذربایجان و ارمنستان که مکانیزم میانجیگری گروه مینسک را پذیرفته اند سعی می‌کنند از این طریق مساله حل شود. باتوجه به ناموفق بودن فعالیت‌های گروه مینسک، فکر می‌کنم حل این مساله در چارچوب تلاش‌های کشورهای منطقه ممکن‌تر باشد. این مناقشه راه حل فرا منطقه‌ای ندارد؛ زیرا کشورهای فرامنطقه‌ای برای حل آن اراده و تمایلی از خود نشان نمی‌دهند. ما علاقمندیم اگر گروه مینسک بیش از پیش در حل این مساله فعال‌تر عمل کرده و برای اجرای قطعنامه‌های سازمان ملل تلاش کند. اگر قطعنامه‌های سازمان ملل در خصوص این مناقشه به اجرا در آید مساله قره باغ نیز حل خواهد شد. اگر به دنبال راه حل منطقه‌ای باشیم، ایران نیز به نوبه خود می‌تواند در حل این مناقشه کمک و پیشنهاد‌های خود را برای حل آن ارایه کند.
آینده تشیع در جمهوری آذربایجان روشن است
میزان: به عنوان سوال پایانی، بفرمایید وضعیت شیعیان در جمهوری آذربایجان چگونه است و آیا به راحتی می‌توانند به امور مذهبی و سیاسی خود بپردازند؟ و علت اینکه هر از چندگاهی تحت فشار قرار می‌گیرند چیست؟
پاک‌آئین: شیعیان با اختصاص بالاترین سهم از جمعیت جمهوری آذربایجان، قبل از فروپاشی شوروی، علیرغم خفقان شدید، به حفظ شعائر مذهبی و فعالیت‌های دینی همت گمارده و در این راه مبارزه کردند. برای استقلال آذربایجان، نظام این کشور لائیک و غیر دینی اعلم شد اگرچه بطور اسمی، حکام این کشور شیعه هستند. رشد شیعه و مکتب تشیع در آذربایجان در طول سال‌های پس از استقلال با سرعت همراه بوده و بخصوص جوانان آذری تمایل زیادی به شیعه نشان داده و می‌دهند. این وضعیت موجب شد مقامات فرهنگی و امنیتی جمهوری آذربایجان تحت تاثیر تبلیغات آمریکا و رژیم صهیونیستی نسبت به رشد افکار سیاسی در میان شیعیان حساس شده و محدودیت هائی برای آنان ایجاد کنند. اما در سال‌های اخیر به دلیل نقش مثبت تفکر شیعی با جریان‌های تکفیری و وهابی که خطری جدی برای امنیت آذربایجان محسوب می‌شوند، مسئولین این کشور آزادی‌های بیشتری برای شیعیان و بخصوص در ماه‌های محرم و رمضان ایجاد کرده و تا جائی که فعالیت‌های شیعیان بزعم آنان جنبه امنیتی پیدا نکند، مخالفتی با فعالیت‌های تبلیغی ندارند. امروز تشیع در جمهوری آذربایجان به عنوان یک مذهب منطقی و انسان ساز که در کنار سنی‌های معتدل موجب وحدت ملی و همگرائی قومی است پذیرفته شده و تقویت تشیع بصورت هدفمند برای مقابله با وهابیون از سیاست‌های دولت است. در اجرای این سیاست مساجد جدید ساخته و مساجد قدیمی مجوز بازسازی دریافت می‌کنند و شخص رئیس جمهور بودجه برای بازسازی امامزاده‌ها اختصاص داده و شخصا آن‌ها را افتتاح می‌کند. علمای دینی، نمایندگان مجلس و جوامع روشنفکری جمهوری آذربایجان نیز وهابیت را به‌عنوان یک تهدید برای آینده کشور مطرح کرده و خواهان مقابله شیعه و سنی با آن می‌شوند. در چند مقطع به دلیل برنامه‌های افراطی وهابیون و حساسیت شیعیان، مساجد و مدارس آنان به علت نداشتن مجوز، تعطیل شده اند. من آینده تشیع در جمهوری آذربایجان را علیرغم محدودیت‌های فعلی شیعیان، روشن ارزیابی کرده و فکر می‌کنم دولت چاره‌ای جز استفاده از این ظرفیت عظیم ملی برای حل مشکلات کشور و بخصوص مناقشه قره باغ ندارد و نخواهد داشت.
میزان: به عنوان سوال پایانی، بفرمایید وضعیت شیعیان در جمهوری آذربایجان چگونه است و آیا به راحتی می‌توانند به امور مذهبی و سیاسی خود بپردازند؟ و علت اینکه هر از چندگاهی تحت فشار قرار می‌گیرند چیست؟
پاک‌آئین: شیعیان با اختصاص بالاترین سهم از جمعیت جمهوری آذربایجان، قبل از فروپاشی شوروی، علیرغم خفقان شدید، به حفظ شعائر مذهبی و فعالیت‌های دینی همت گمارده و در این راه مبارزه کردند. برای استقلال آذربایجان، نظام این کشور لائیک و غیر دینی اعلم شد اگرچه بطور اسمی، حکام این کشور شیعه هستند. رشد شیعه و مکتب تشیع در آذربایجان در طول سال‌های پس از استقلال با سرعت همراه بوده و بخصوص جوانان آذری تمایل زیادی به شیعه نشان داده و می‌دهند. این وضعیت موجب شد مقامات فرهنگی و امنیتی جمهوری آذربایجان تحت تاثیر تبلیغات آمریکا و رژیم صهیونیستی نسبت به رشد افکار سیاسی در میان شیعیان حساس شده و محدودیت هائی برای آنان ایجاد کنند. اما در سال‌های اخیر به دلیل نقش مثبت تفکر شیعی با جریان‌های تکفیری و وهابی که خطری جدی برای امنیت آذربایجان محسوب می‌شوند، مسئولین این کشور آزادی‌های بیشتری برای شیعیان و بخصوص در ماه‌های محرم و رمضان ایجاد کرده و تا جائی که فعالیت‌های شیعیان بزعم آنان جنبه امنیتی پیدا نکند، مخالفتی با فعالیت‌های تبلیغی ندارند. امروز تشیع در جمهوری آذربایجان به عنوان یک مذهب منطقی و انسان ساز که در کنار سنی‌های معتدل موجب وحدت ملی و همگرائی قومی است پذیرفته شده و تقویت تشیع بصورت هدفمند برای مقابله با وهابیون از سیاست‌های دولت است. در اجرای این سیاست مساجد جدید ساخته و مساجد قدیمی مجوز بازسازی دریافت می‌کنند و شخص رئیس جمهور بودجه برای بازسازی امامزاده‌ها اختصاص داده و شخصا آن‌ها را افتتاح می‌کند. علمای دینی، نمایندگان مجلس و جوامع روشنفکری جمهوری آذربایجان نیز وهابیت را به‌عنوان یک تهدید برای آینده کشور مطرح کرده و خواهان مقابله شیعه و سنی با آن می‌شوند. در چند مقطع به دلیل برنامه‌های افراطی وهابیون و حساسیت شیعیان، مساجد و مدارس آنان به علت نداشتن مجوز، تعطیل شده اند. من آینده تشیع در جمهوری آذربایجان را علیرغم محدودیت‌های فعلی شیعیان، روشن ارزیابی کرده و فکر می‌کنم دولت چاره‌ای جز استفاده از این ظرفیت عظیم ملی برای حل مشکلات کشور و بخصوص مناقشه قره باغ ندارد و نخواهد داشت.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *
