ضوابط استفاده از سلاح با وظایف محیط‌بانان سازگار نیست
- شهادت محیط‌بانان زنجانی، واکنش‌های متعدد و بسیاری را در فضای مجازی به همراه داشت که هنوز هم ادامه دارد. برخی، قانون نامناسب را عامل درگیریهای خونین بین محیط‌بانان می‌دانند و برخی دیگر، عدم برخورداری محیط‌بانان از تجهیزات لازم را. البته در میان این اظهارات غیرکارشناسانه اما دلسوزانه، برخی از مدافعان شکار هم برای بهره‌برداری هرچه بیشتر از این فضا تلاش کردند. برخی از آنها صدور مجوز شکار را تنها نسخه برای جلوگیری از درگیری محیط‌بانان و شکارچیان جلوه دادند در حالی که به خوبی واقف هستند که فروش مجوز شکار به شکارچیان متمول خارجی و داخلی، نه تنها از تخلفات شکارچیان محلی جلوگیری نخواهد کرد بلکه با ایجاد نارضایتی و القای حس تبعیض به آنها، تخلفات شکار و در نتیجه درگیریهای محیط‌بانان با متخلفان را افزایش خواهد داد. توصیه به کاهش جرایم تخلفات و جایگزین کردن سلاح محیط‌بانان با تجهیزات فیلمبرداری از دیگر توصیه‌هایی است که از جانب مدافعان شکار به عنوان راهکار جلوگیری از درگیری میان محیطبان و شکارچی در فضای مجازی مطرح شد.
نقی میرزاکریمی، کارشناس محیط زیست و فرمانده سابق یگان حفاظت محیط زیست استان تهران در این باره به میزان گفت: قبل و بعد از تصویب قانون حمایت از محیط‌بانان بارها از عدم کارایی و نواقص این قانون انتقاد کرده و متذکر شدیم که این لایحه مشکلات معیشتی و قضایی محیط‌بانان را حل نمی‌کند. اما در حالی که برای تدوین قانون مرتبط با محیط‌بانان باید افرادی اظهار نظر کنند که بارها در بیابان و کوهستان، شکارچی دستگیر کرده‌اند متاسفانه نظر افرادی مورد توجه قرار گرفت که به موضوع، اشراف نداشته و صلاحیت ورود به این حوزه را ندارند.
وی افزود: البته این اظهارنظرهای نادرست به قانون حمایت از محیط‌بانان محدود نشده است. امروزه فضای مجازی، فرصت‌های مفیدی برای اطلاع‌رسانی، آموزش و فرهنگ‌سازی در حوزه حفاظت از محیط زیست و بهبود وضعیت محیط‌بانان ایجاده کرده که اثرات آن قابل لمس است. اما گاهی اوقات برخی افراد تحت عنوان فعال محیط زیست یا کارشناس محیط زیست یا شکارچی قانونمند از راه رسیده و برایمان نسخه‌هایی عجیب و غریب می پیچند.
میرزاکریمی تاکید کرد: موضوع درگیریهای مسلحانه میان محیطبان و شکارچی در حوزه جرم‌شناسی بوده و مرجع اصلی مدیریت این درگیری‌ها پلیس پیشگیری است نه فعالان و کارشناسان محیط زیست. اما متاسفانه اظهارنظرها و پیشنهادات عامه‌پسند و فانتزی، مدیریت این درگیری‌ها را به مسیری اشتباه منحرف کرده که حالا هم به بن‌بست رسیده است. یعنی یک فعال محیط زیست می‌گوید با شکارچی‌ها دوست شویم تا در حفاظت کمکمان کنند. دیگری می‌گوید پروانه شکار بدهید تا تخلف کم شود. یک مدرس دانشگاه گفته محیط‌بانان را خلع سلاح کنید. دیگری گفته شکارچی خارجی دعوت کنیم و مبالغ حاصل شده را به محلی‌ها بدهیم تا تخلف نکنند. اما اجرای این پیشنهادات که بسیاری از آنها از جانب برخی از علاقه‌مندان شکار مطرح شده در نهایت به کاهش تخلفات منجر نشده و نخواهد شد.
وی ادامه داد: در حالی که سال‌ها تلاش و پیگیری در راستای ایجاد بازدارندگی در حوزه تخلفات شکار و صید سرانجام اخیرا جریمه‌های شکار و صید را تا حدودی افزایش داده این روزها برخی مدعی شده‌اند که ناتوانی متخلفان از پرداخت جریمه‌ها و ترس از محکومیت به حبس، سبب می‌شود در مواجهه با محیط‌بانان، ریسک کرده و به سوی آنها شلیک کنند. این در حالی است که درحوزه جرم‌شناسی این یک موضوع ثابت شده است که افزایش مجازات به کاهش تخلفات و درگیری‌ها منجر می‌شود. چه آنکه متخلفان در زمانی که نرخ جریمه‌ها به مراتب کمتر از امروز بودند هم مرتکب تخلفات شکار و صید شده و با محیط‌بانان درگیری می‌شدند.
این کارشناس محیط زیست یادآور شد: ۵ سال پیش بود که در پی شهادت محیط‌بانان، اسماعیل کهرم، مشاور وقت سازمان محیط زیست اعلام کرد که به منظور جلوگیری از درگیریهای محیط‌بانان و متخلفان، محیط‌بانان باید خلع سلاح شوند. جمله‌ای که اعتراضات بسیاری را رقم زد. حالا هم در پی شهادت محیط‌بانان زنجان در فضای مجازی شاهد این توصیه غیرکارشناسی هستیم که محیط‌بانان باید به جای اسلحه از تجهیزات فیلمبرداری استفاده کرده و بدون آنکه با متخلفان درگیر شوند دورادور، از تخلفات فیلمبرداری کنند. سپس به منظور شناسایی متخلفان فیلم‌ها را در اختیار مراجع قضایی قرار دهند؛ این توصیه‌ای فانتزی که حکایت از ناآگاهی گویندگانش نسبت به پیش پا افتاده‌ترین موضوعات در حوزه تخلفات شکار و صید دارد: به عنوان مثال، در بیش از ۹۰ در صد از تخلفات شکار و صید، متخلفان با صورت پوشیده و شماره پلاک مخدوش خودرو وارد زیستگاه‌‌ها می‌شوند. در نتیجه شانسی برای شناسایی آنها از روی فیلم وجود نخواهد داشت.
میرزاکریمی اضافه کرد: وظیفه ضابطان قضایی از جمله محیط‌بانان، پیشگیری از جرم است و صرفا در حالتی که امکان پیشگیری از جرم وجود نداشته باشد می‌توانند به ادله اکتفا کنند. بنابراین به فرض اینکه به احتمال اندک، فیلم ضبط شده، به شناسایی متخلف هم منجر شود محیطبان نمی‌تواند بدون تلاش برای جلوگیری از تخلف، بستر شکار غیرقانونی را فراهم کرده و شاهد کشتار وحوش و حمل لاشه آنها توسط متخلفان باشد. آن هم در حالی که به دلایل مختلف جمیعت‌های حیات وحش رو به کاهش هستند و حذف هر فرد از یک گونه، می‌تواند تنوع زیستی و بقای جمعیت آن گونه را در زیستگاه مورد نظر به چالش بکشد.
وی که محیط‌بانی را از زمان سربازی در سازمان حفاظت محیط زیست آغاز کرده تصریح کرد: ظاهرا مطرح کنندگان این توصیه غیرکارشناسانه که محیطبان در "دخمه‌ای" بنشیند و مخفیانه از تخلفات فیلمبرداری کند، بدون در نظر گرفتن توپوگرافی مناطق مختلف، این توصیه را پیشنهاد کرده‌اند و تنها تصوری که از صحنه تخلف دارند منطقه‌ای محدود است که متخلف، شکار و محیطبان در آن حضور دارند و محیطبان به سادگی می‌تواند پنهان شود و از متخلف فیلمبرداری کند. در حالی که در اغلب موارد چنین موقعیتی برای فیلمبرداری فراهم نیست.
میرزاکریمی تاکید کرد: مشکل اصلی و عامل درگیریهای مسلحانه میان محیط‌بانان و شکارچیان که متاسفانه در بسیاری از موارد به مصدومیت و شهادت محیط‌بانان منجر می‌شود ضعف آموزش‌های انتظامی و نظامی و کمبود نیرو و تجهیزات در جامعه محیط‌بانان است نه موضوعات تخصصی محیط زیست مانند صادر کردن یا نکردن مجوز شکار.
وی در پایان افزود: قانون باید به گونه‌ای باشد که در آن، شرایط استفاده محیط‌بانان از سلاحشان با ماموریتهای محیط‌بانی همخوانی و مطابقت داشته باشد. اما متاسفانه قانون حمایت از محیط‌بانان، اختیارات استفاده محیط‌بانان از سلاح را محدود کرده است. پیشتر، اختیارات محیط‌بانان در استفاده از سلاحشان مانند نیروهای مسلح بود. به عنوان مثال محیطبان می‌توانست به طرف خودروی حامل اسلحه قاچاق تیر‌اندازی کند اما در حال حاضر دیگر نمی‌تواند. متاسفانه اکنون با تصویب قانون حمایت از محیط‌بانان، آنها صرفا به منظور دفاع از خود مجاز به استفاده از سلاحشان هستند نه به منظور جلوگیری از تخلفات؛ که این محدودیت، موجب جسارت بیشتر متخلفان در درگیری با محیط‌بانان خواهد شد. البته مخالف راهکارهای فرعی مانند فرهنگ‌سازی، آموزش و همکاری جوامع محلی با فعالان محیط زیست نیستیم اما برای حل معضل درگیری محیطبان و شکارچی باید دنبال راهکار اصلی باشیم: اجرای قانونی که ضوابط استفاده از سلاح را با وظایف محیطبان یعنی جلوگیری از تخلفات تطبیق دهد.
میکائیل هاشمی ۴۲ ساله و مهدی مجلل ۳۴ ساله شامگاه شانزدهم فروردین پس از مشاهده شکارچیان در منطقه فیله خاصه واقع در استان زنجان، به تعقیب آنها پرداختند. اما شکارچیان وارد راه فرعی شده و با کلاشنیکف به سوی محیط‌بانان شلیک و آنها را مجروح کردند. این متخلفان در کمال بی‌رحمی، محیط‌بانان مجروح را از خودرو خارج کرده و با شلیک به سرشان آنها را به شهادت رساندند. پس از ۱۲ ساعت، متخلفان با نیروهای پلیس مواجه شده و با آنها درگیر می‌شوند. در این درگیری، متخلفان، دست یکی از ماموران پلیس را شکسته و سپس تلاش می‌کنند با ریختن بنزین روی ماموران آنها را به آتش بکشند که موفق نشده و سرانجام دستگیر می‌شوند. آنها در بازجویی‌های اولیه به قتل محیط‌بانان زنجانی اعتراف کردند. یکی از این قاتلان سابقه‌دار است و پیشتر به اتهام شکار غیرمجاز دستگیر شده است.
