مقام و جایگاه امام هشتم شیعیان در نگاه اهل تسنن

_ روزنامه رسالت نوشت: شخصیت‌هایی در تاریخ می‌آیند و می‌روند که گرچه دشمن بسیار دارند و در پایان نیز به تیغی زهر آگین کشته می‌شوند، موافق و مخالف در بیان فضیلتشان متفق‌اند. ما ایرانی‌ها با امام رضا (ع) رابطه‌ای شدیدا شخصی و عاطفی داریم، آن‌قدر از امام رضا (ع) لطف و محبت دیده‌ایم که گویی دیگر نیازی نداریم فضائل او را بخوانیم یا مدحش را بشنویم. قلبمان بی‌هیچ حرف و سخنی به خوبی و کرامت آن بزرگوار گواهی می‌دهد. ما امام رضا (ع) را با دلمان می‌شناسیم و این البته بی‌شک بسیار مغتنم و ارزشمند است؛ اما می‌تواند تبدیل به نقطه‌ضعفی هم بشود. این‌که ما آن‌قدر که باید امام رضا (ع) را نمی‌شناسیم. او با دلمان آشناست، می‌توانیم ساعت‌ها از خاطراتمان در حرم بگوییم، از حوائجی که برآورده شد و از دلتنگی‌مان برای حرم. خصوصا در این یکسال و اندی که گرفتار کرونا بودیم و اگر هم رفتیم، دلمان برای خلوتی و سکوت کنار ضریح قدری گرفت؛ اما این جای شناخت و آگاهی مقام امام هشتم را پر می‌کند. امام رضا (ع) یکی از آن شخصیت‌هایی است که بیان فضائلش مذهب نمی‌شناسد. اساسا عشق مذهب نمی‌شناسد. ما عاشق امام رضا نیستیم، چون امام رضا (ع) امام شیعه‌هاست، بلکه ما شیعه اوییم، چون او امام عاشق‌هاست. از طرف دیگر خواندن فضائل اهل‌بیت در بیان مذاهب دیگر لذتی دوچندان دارد: «خوش‌تر آن باشد که سر دلبران؛ گفته آید در حدیث دیگران...» از همین رو امروز به بررسی مقام حضرت ثامن‌الحجج در میان اهل سنت پرداخته‌ایم. در این یادداشت شخصیت حضرت رضا (ع) در سه محور بررسی شده است: شخصیت امام، کرامات ایشان و فضیلت زیارت حضرت.

 

بسیاری از علمای اهل تسنن در ترسیم فضائل و مناقب امام رضا علیه‌السلام تعابیر زیبایی دارند که به پنج نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنم:

 

۱- شیخ یاسین بن ابراهیم سنهوتی شافعی در جملاتی خردمندانه، حضرت را چنین توصیف می‌کند: 

«امام علی بن موسی‌الرضا (رضی الله عنه) از بزرگان و از بهترین سلاله است و خداوند با خلق چنین فردی قدرت خود را به نمایش گذاشته است. هیچ فردی توانایی درک او را ندارد. وی والامقام و در فضائل، شهره است و کرامات بسیاری دارد.»

 

۲- یوسف بن اسماعیل نبهانی در توصیف مقام امام رضا علیه‌السلام می‌نگارد: «علی بن موسی از بزرگان ائمه و چراغان هدایت امت از اهل‌بیت پیامبر و معدن علم، عرفان، کرم و جوانمردی بود. وی جایگاه والایی دارد و شهره خاص و عام است و دارای کرامات عدیده می‌باشد.»

 

۳- شخصی نزد ابو نواس شاعر مشهور عرب رفته و به او گفت: «وقیح‌تر از تو ندیدم؛ زیرا در زمان علی بن موسی هستی و درباره او شعری نسروده‌ای.» ابو نواس در پاسخ گفت: «به خدا قسم شعر نگفتن من به علت بزرگواری ایشان است؛ زیرا من در آن حد نیستم که درباره چنین شخصیتی شعر بسرایم.» بعدازاین پیشامد بود که شعر زیبایی در ثنا و مدح حضرت سرود.

 

۴- ابن حبان که از علمای بزرگ اهل تسنن است دربیان شخصیت حضرت می‌نویسد: «علی بن موسی از بزرگان و عقلای اهل‌بیت پیامبر صل‌الله علیه و آله و بنی‌هاشم و از افراد شریف و نجیب آنان است که معتبر دانستن حدیث ایشان واجب است.»

 

۵- شمس‌الدین ذهبی که از استوانه‌های علمی اهل تسنن محسوب می‌شود در تشریح مقام امام رضا علیه‌السلام چنین نگاشته است: «علی بن موسی از نظر علم و دین، شرافت و آقایی دارای مقام والایی بود، وی بلندمرتبه و شایسته خلافت و رهبری بود.»

 

علمای اهل تسنن معترف هستند که کرامات و مناقب امام رضا علیه‌السلام بسیار است که با رعایت اختصار به پنج نمونه اشاره می‌کنم.

 

اهل تسنن در کتاب‌های خود نوشته‌اند: حمیده، مادر امام کاظم علیه‌السلام، پیامبر را در خواب دید که به ایشان فرمود: «نجمه را به ازدواج فرزندت (امام کاظم) در آور؛ همانا از او، فرزندی به دنیا خواهد آمد که بهترین اهل زمین است. حمیده نیز چنین کرد و امام رضا علیه‌السلام به دنیا آمد.

 

اهل تسنن نقل کرده‌اند که نجمه خاتون، مادر والاگهر امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید: هنگام حاملگی، سنگینی حمل را احساس نکردم و هنگام خواب، صدای تسبیح و تحلیل و تقدیس فرزندم را می‌شنیدم.

 

موسی بن عمران می‌گوید: روزی علی بن موسی‌الرضا علیه‌السلام را در مسجد مدینه، در حالی دیدم که هارون خلیفه عباسی مشغول سخنرانی بود. امام به من فرمود: روزی را خواهی دید که من و هارون در یک‌جا به خاک سپرده می‌شویم.

 

بکر بن صالح می‌گوید: نزد امام رضا علیه‌السلام رفته و عرض کردم: همسرم حامله است و از شما می‌خواهم دعا کنید تا خداوند فرزند پسری به من عطا کند. امام فرمود: دو فرزند در راه است. از نزد امام رفتم و پیش خود گفتم: اسم یکی را محمد و دیگری را علی می‌گذارم.  

 

در این هنگام امام مرا فراخواند و بدون این‌که از من چیزی بپرسد، به من فرمود: اسم یکی را علی و دیگری را ام عمر بگذار. وقتی‌که به کوفه رسیدم، همسرم یک پسر و یک دختر به دنیا آورده بود و اسم آن‌ها را همان‌گونه که امام فرموده بود، گذاشتم. از مادرم پرسیدم معنی «ام عمر» چیست؟ گفت: کنیه مادربزرگ تو بوده است.  

 

اهل تسنن روایتی از سعید بن سعد نقل می‌کنند که روزی امام رضا علیه‌السلام به مردی نگاه کرده و به وی فرمودند:‌ای بنده خدا! وصیت خود را بکن و خود را برای چیزی که گریزی از آن نیست (مرگ)، آماده کن. راوی می‌گوید: آن مرد پس از سه روز از دنیا رفت.

 

حرم امام رضا علیه‌السلام ملجا و پناهگاه همه شیفتگان و دلباختگان حضرت از تمامی جهان و با هر زبان، دین و مذهبی می‌باشد. بزرگان اهل تسنن نیز از این امر مستثنی نبوده و نیستند.

 

ابن حبان از اندیشمندان اهل تسنن در مورد زیارت امام و حاجت گرفتن از حضرت می‌گوید: من بار‌ها مرقدش را زیارت کرده‌ام و در هنگامی‌که در طوس بودم هرگاه مسئله مشکل و سختی برایم پیش می‌آمد، به زیارت مرقد علی بن موسی‌الرضا –که صلوات خدا بر جدش و بر او باد- می‌رفتم و رفع آن مشکل را از خدا درخواست می‌کردم، قطعا و صد در صد دعایم مستجاب می‌شد و آن مشکل از من رفع می‌گشت و این مسئله را بار‌ها تجربه کردم و مشکلم رفع شد.

 

حاکم نیشابوری نیز که از علمای پرآوازه اهل تسنن است درباره فضیلت زیارت حضرت این روایت را در کتاب خود نقل کرده است که امام رضا علیه‌السلام فرمودند: 

هر کس مرا در دوری از وطنم (در مشهد) زیارت کند

 

روز قیامت در سه موقعیت نزد او خواهم رفت و از خطرات آن‌جا نجاتش خواهم داد. ۱- هنگامی‌که نامه‌های اعمال برخی به دست راست و برخی دیگر به دست چپشان داده می‌شود؛ ۲- هنگام عبور از پل صراط؛ ۳- هنگام حسابرسی و میزان اعمال.

 

ابوبکر بن خزیمه و دیگر علما و اساتید خود به زیارت قبر علی بن موسی‌الرضا به طوس رفتیم؛ درحالی‌که آن‌ها بسیار به زیارت قبر ایشان می‌رفتند. احترام و بزرگداشت و تواضع و گریه ابوبکر بن خزیمه نزد قبر علی بن موسی همگی را شگفت‌زده کرده بود.

 

ابتدای متن گفتیم که عشق مذهب نمی‌شناسد و همه را از هر دین و آیینی به دام می‌گیرد؛ اما عقل هم از این قاعده مستثنی نیست. آنکه عقل سلیم دارد و چشم بینا، از هر مذهب و مسلکی که باشد حق را می‌بیند ولو به دلایل مختلف به آن نگرود. پس در پایان خدمت امام رئوف عرض می‌کنم: «از کنار تو گدا با دست خالی رد نشد؛ نیست عاقل هرکسی دیوانه مشهد نشد!»