«دینامیت» یا واکسن؛ کدام رونق را به سینما باز می‌گرداند؟
- روزنامه همشهری نوشت: این طور که پیداست گره کور اکران سینما با دندان هم باز نمی‌شود. صاحبان آثار آنقدر به اکران فیلم‌هایشان در این شرایط بی‌تماشاگری بی‌رغبتند که شاید برای اینکه بالاخره فیلمی بر پرده سینماها بنشیند و تنور سرد اکران را گرما ببخشد، سازمان سینمایی که عملی شدن تهدید سینماداران به تعطیلی سالن‌هایشان را قریب‌الوقوع می‌بیند، به میدان بیاید و با اختصاص بودجه‌ای هنگفت به‌طور موقت هم که شده سایه مهیب اعتصاب و تعطیلی را از سر سینمای ایران دور کند. اما چه نوع فیلمی می‌تواند مردم را به سینما بکشاند؟ به گواه آمار و تجربه، فیلم‌های کمدی، هر قدر هم بی‌کیفیت و سطحی و بی‌مایه باشند، به مذاق عامه مخاطبان خوش می‌آیند و سود مالی سرشاری را نصیب تهیه‌کنندگان‌شان می‌سازند. عموم سینمارو‌های ایرانی برای تفریح و فرار از واقعیت‌های زندگی روزمره به سینما می‌آیند و میانه‌ای با فیلم‌هایی که مستلزم اندیشیدن و تجدیدنظر در ارزش‌ها و هنجار‌ها هستند ندارند. فیلم‌های کمدی هم که معمولا مملو از شوخی‌های سطحی کلامی و سیاسی هستند، لذتی را که این تماشاگران می‌خواهند به آن‌ها اعطا می‌کنند. اما به فرض اینکه مردم از جان و سلامتشان برای فیلم دیدن بگذرند و کرونای مرگ‌آفرین را فروکش‌کرده خیال کنند، کدام تهیه‌کننده حاضر است فیلمش را به مسلخ اکران ببرد؟
یک اکران تضمین‌شده
در تاریخ سینمای ایران نمونه‌های فراوانی از ستیز سینماداران با فیلم‌های به‌اصطلاح روشنفکری و هنری وجود دارد. سینماداران دوست دارند صندلی‌های سینمایشان پر از تماشاگر باشد و فیلم‌های روشنفکری که تعمدا به برآورده ساختن نیاز‌های سطحی مخاطبانشان بی‌اعتنایند، در میان فهرست کم‌تنوع فیلم‌های محبوب سینماداران جایی ندارند. فیلم‌های هنری با فرم غیرمتعارفشان معمولا دربردارنده نقد‌های سیاسی و اجتماعی جدی‌ای هستند که از حیطه استدراک تماشاگر عام خارج است؛ اما در عوض، فیلم‌های کمدی که به سنت مألوف فیلمفارسی خط و ربط و منطق درستی ندارند و تجلی رؤیا‌های دست‌نیافتنی طبقه پایین جامعه هستند، با طیف گسترده‌ای از تماشاگران ارتباط برقرار می‌کنند. در وضعیت کنونی که ترس از ابتلا به کرونا در مکانی مانند سالن سینما به سایر مشکلات سینمای ایران افزوده شده، سینماداران ـ که اتفاقا خودشان جزو مسببان آشفته‌بازار اکران هستند ـ با فرمولی کهنه و تکراری سعی دارند به کسب‌وکارشان رونق دهند.
اما کدام فیلم حاضر است به مورد آزمایشگاهی سینماداران تبدیل شود؟ اخبار غیررسمی از اکران فیلم «دینامیت» به کارگردانی مسعود اطیابی و به تهیه‌کنندگی ابراهیم عامریان از چهارشنبه هفته بعد خبر می‌دهند. اطیابی و عامریان پیش‌تر دو فیلم پرفروش «تگزاس ۱ و ۲» را با هم ساخته‌اند که کیفیت‌شان اندکی از کمدی‌های فرحبخش سینمای ایران بهتر بوده است و حالا امید سینماداران به اکران دینامیت است که مثل تگزاس‌ها پژمان جمشیدی در آن حضور دارد و احمد مهرانفر و محسن کیایی هم، در غیاب سام درخشانی که زوج جمشیدی در تگزاس‌ها بود، در آن نقش‌آفرینی می‌کنند. اما آیا عامریان و اطیابی به اکران فیلمشان رضایت می‌دهند؟
دینامیت ۵۰- ۴۰ میلیاردی!
سیدابراهیم عامریان که هنوز یک دهه از ورودش به سینمای ایران نگذشته، آنقدر بخت‌یار بوده که ۲ قسمت فیلم پرفروش تگزاس را تهیه‌کنندگی کند و در فیلم پرفروش دیگر دهه ۱۳۹۰، «من سالوادور نیستم» (منوچهر هادی، ۱۳۹۴)، مجری طرح باشد. او تاکنون چندبار در مصاحبه با رسانه‌ها اعلام کرده که حاضر نیست دینامیت را که ممکن است در زمان فروکش کردن کرونا همچون بمب هیدروژنی بترکد، در رکود سینماها خرج کند که شاید قدر یک ترقه دست‌ساز هم صدا نداشته باشد.
عامریان درباره خبر اکران دینامیت از هفته آینده به مهر گفته: «هنوز هیچ توافقی حاصل نشده کمااینکه آقای اطیابی همچنان مخالف اکران فیلم است. ما، اما تحت فشار سینماداران و دوستان پخش‌کننده در حال رایزنی هستیم. تلاش‌هایی شده است که ما را برای اکران راضی کنند، اما واقعیت این است که هنوز رضایت حاصل نشده است. جلسه فوق‌العاده‌ای که از سوی ستاد مقابله با کرونای سازمان سینمایی قرار است با این موضوع برگزار شود، شرایط قطعی را مشخص می‌کند. طبیعتاً با این شرایط تمایلی به اکران فیلم نداریم و تنها به‌دلیل کمک به سینما ممکن است راضی به اکران شویم. اگر هم دوستان سازمان سینمایی می‌خواهند تضمین مالی برای رضایت ما به اکران درنظر بگیرند، باید مبلغش به‌گونه‌ای باشد که ما ضرر نکنیم و لااقل پول تولید فیلم تأمین شود.»، اما این از خودگذشتگی عامریان چندان هم بی‌چشمداشت و صرفا برای کمک به سینما نیست.
عامریان هم خواهان سهم بیشتری از گیشه فیلمش است و هم از سازمان سینمایی انتظار دارد که رقم قابل توجهی برای حمایت از دینامیت هزینه کند. عامریان در این گفتگو به‌طور ضمنی زیاده‌خواهی سینماداران از فروش فیلم‌ها را محکوم کرده و حتی علت شکست خوردن فیلم‌ها را در دوره کرونا به تعامل نداشتن سینماداران با صاحبان آثار ربط داده است. این تهیه‌کننده سینما معتقد است سینماداران باید سهم کمتری از فروش فیلم را دریافت کنند وگرنه او اکران فیلمش را که به زعم خودش به ۴۰،۵۰ میلیارد تومان خواهد رسید، به زمانی دیگری موکول می‌کند.
عامریان درباره پیشنهاد تقسیم ۶۰به۴۰ عایدی گیشه بین صاحبان آثار و سینماداران گفته: «یکی از درخواست‌های بنده همین کاهش سهم سینماداران از فروش فیلم و افزایش سهم تهیه‌کننده است، آن هم در همین موارد خاص و نه برای همه فیلم‌ها. در شرایط فعلی که کسی جرأت نمی‌کند فیلمش را اکران کند، از آن سمت هم باید این همراهی وجود داشته باشد. من هم که مازاد این سهم از گیشه را نمی‌خواهم در جیبم بگذارم، می‌خواهم لااقل هزینه تبلیغات آن را تأمین کنم.»
از طرف دیگر، مسعود اطیابی، کارگردان دینامیت که جز این فیلم، «انفرادی» را هم با بازی مهدی هاشمی و رضا عطاران و به تهیه‌کنندگی عامریان در نوبت اکران دارد، اعلام کرده تا واکسینه نشدن نصف جمعیت کشور حاضر به اکران دو فیلمش نیست.
صدای انفجار گیشه یا ناقوس مرگ سینمای ایران؟
خبر‌های غیررسمی از حمایت دوونیم میلیاردی سازمان سینمایی از دینامیت حکایت دارد تا خرج اولیه انفجار گیشه‌ای این فیلم مهیا شود. اما سعید خانی، مدیرعامل شرکت پخش «خانه فیلم» که پخش فیلم دینامیت را برعهده دارد در این‌باره به مهر گفته: «ممکن است حمایت دوونیم میلیاردی رقم خوبی باشد، اما فیلمی که تهیه‌کننده آن اعتقاد دارد ۳۰میلیارد در شرایط عادی فروش دارد، اکران با این سوبسید ضرر است، در این شرایط ما پذیرفتیم که فیلم سینمایی «دینامیت» را اکران کنیم، اما نزدیک به یک هفته است که گفته‌ایم که ضمانتی کتبی برای حمایت از فیلم به ما بدهند. درواقع کار دولت فعلی به پایان رسیده است و هیچ ضمانتی وجود ندارد که دولت بعدی روی کار بیاید و این حمایت اجرایی شود. در واقع سینمای ایران در این تصمیم‌گیری‌های دولتی که جنبه حمایتی هم داشته، کم صدمه نخورده است.» حالا علاوه بر شیوع کرونا و بی‌رغبتی مردم به سینما رفتن، پایان کار دولت دوازدهم و مشخص نبودن سیاست‌های فرهنگی دولت سیزدهم بر رکود اکران افزوده است. در وضعیتی که کار دولت سیزدهم تا یک‌ماه و اندی دیگر به پایان می‌رسد، آیا سازمان سینمایی دولت جدید خود را موظف به اجرای تعهدات اسلاف خود خواهد دانست؟ تا زمان نوشتن این گزارش، خانی اعلام کرده بود که طی یک هفته گذشته جواب درستی به درخواست آن‌ها داده نشده و تا آخر وقت اداری روز گذشته به سازمان سینمایی وقت داده بود تا تکلیف آن‌ها را روشن کند، در غیراین صورت از نمایش فیلم انصراف می‌دهند چراکه هنوز مواد تبلیغاتی دینامیت آماده نشده و نمی‌توانند فیلم را این هفته اکران کنند و هفته بعد نیز فاصله اکران تا ماه محرم کم می‌شود و شرایط برای نمایش فیلمی مانند «دینامیت» مناسب نخواهد بود. با این حساب باید دید سازمان سینمایی حاضر است چقدر برای روشن شدن فتیله دینامیت هزینه کند و از سوی دیگر، سینماداران هم به دریافت سهم کمتری از انفجار مهیب دینامیت که رویایش را در سر می‌پرورانند رضایت می‌دهند؟ تازه همه این رویاپردازی‌ها و پیش‌بینی‌ها و پشت چشم نازک کردن‌ها برای وقتی است که دینامیت گیشه را به آتش بکشد وگرنه با شکست دینامیت در گیشه تنها صدای بلندی که شنیده خواهد شد، ناقوس مرگ سینمای ایران است.
شاید ۲ ماه دیگر
در مدتی که کرونا سینما‌های ایران را به تعطیلی کشانده، دست‌اندرکاران سینما بار‌ها تاریخ‌هایی را به‌عنوان زمان بازگشت رونق به سینما اعلام کرده‌اند. در جدیدترین اظهارنظر درباره زمان تقریبی بازگشت رونق به سینماها، رئیس انجمن صنفی پخش‌کنندگان سینمای ایران پیش‌بینی کرد که دو‌ماه دیگر اکران در سینما به روال سابق بازمی‌گردد. علی سرتیپی، رئیس انجمن صنفی پخش‌کنندگان سینمای ایران، درباره وضعیت اکران و مشکلاتی که شرکت‌های پخش این روز‌ها درگیر آن هستند، به مهر گفت: «انجمن پخش‌کنندگان تمام تلاش خود را می‌کند تا بتواند با توجه به اینکه شرایط اکران در حال بهبود است، کاری کند فیلم‌های جدید و پرمخاطب در سینماها اکران شود، در واقع تمام تلاش ما این است که بتوانیم چند فیلم جدید را که در جذب مخاطب موفق باشد اکران کنیم. در واقع باید شرایطی فراهم شود تا تهیه‌کنندگان سینما راضی به اکران آثار خود شوند، به همین دلیل باید کمک مالی و گارانتی اکران مورد توجه قرار گیرد که البته در این زمینه قدم‌هایی نیز برداشته شده است که طی یک هفته آینده این اقدامات عملی می‌شود. همچنین با سینماداران و مسئولان ارشاد جلساتی داشته‌ایم که شرایط بهتری را برای اکران فیلم‌ها فراهم کنیم.»
سرتیپی مهم‌ترین عامل رونق سینماها را اکران فیلم خوب عنوان کرد و گفت: «مهم‌ترین مسئله این است که بتوانیم فیلم‌های خوب را در سینماها اکران کنیم، فکر می‌کنم با کمک و حمایت از فیلم‌های خوب، شرایط مناسبی را برای اکران فراهم کنیم.البته با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده فکر می‌کنم که اکران طی دو‌ماه آینده به روند سابق بازگردد. هم‌اکنون شرایطی وجود دارد که باید درصد ریسک اکران فیلم‌ها کم شود، یعنی باید تا می‌توانیم به تهیه‌کنندگان فیلم‌ها کمک کنیم تا شرایط مناسبی برای اکران را فراهم کنیم. خوشبختانه دولت در زمینه اکران قدم‌هایی برداشته است که می‌تواند به ایجاد اعتماد تهیه‌کنندگان و اکران فیلم‌ها کمک کند.»
