تقویم تاریخ؛ از انعقاد معاهده ارزنه الروم تا عملیات کربلای یک

_ خبرگزاری صدا و سیما نوشت: مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (چهار شنبه نهم تیر سال ۱۴۰۰) به شرح زیر است:

۷۲۴ سال پیش بنا بر روایت‌های تاریخی، در چنین روزی ۱۹ ذی القعده سال ۷۱۸ هجری قمری "کمال الدین فارسی" ریاضی‏دان ایرانی درگذشت.

 

کمال الدین فارسی ریاضی‏دان و فیزیک‏دان ایرانی در جوانی برای کسب علم و فضیلت به سفر پرداخت تا از دانش استادان برجسته‏ عصر خود بهره گیرد. با این که مدت عمر او کوتاه بود، اما آثار بدیعی در ریاضیات و نورشناسی بر جای گذاشت. مهم‏ترین اثر به جا مانده از کمال الدین فارسی، رساله‏ تَذکِرَةُ الاحباب می ‏باشد که در مورد نظریه اعداد، تحریر شده است. مطالعه و بررسی این رساله نشان می ‏دهد که او ریاضی‏دانی مبتکر و صاحب اندیشه ‏ای نو و دقیق بوده است. از دیگر آثار این ریاضی‏دان ایرانی، می‏ توان به کتاب تنقیح المناظر اشاره کرد که هنوز هم به عنوان یک کتاب مرجع مورد استفاده‏ پژوهشگران است.

 

۲۰۴ سال پیش در چنین روزی ۱۹ ذی القعده سال ۱۲۳۸ هجری قمری معاهده ‏"اَرزَنة الروم" میان ایران و عثمانی منعقد شد.

 

پس از شکست دولت عثمانی از ایران، دولت مزبور تقاضای صلح نمود و معاهده‏‌ای در ارزنة الروم به امضا رسید که شامل هفت ماده بود. به موجب این عهدنامه، دولت ایران ولایاتی را که از عثمانی تصرف کرده بود باز گرداند و دولت عثمانی نیز تعهد کرد که به زوّار ایرانی آزار نرساند و مالکیت ایران را بر بندر خرمشهر، جزیره‏ خضر و ساحل چپ اروند رود و نیز حق کشتی رانی در این قسمت رودخانه را به رسمیت بشناسد. همچنین قرار شد هر دولت در پایتخت یکدیگر سفیر و نماینده داشته باشد.

 

۱۰۱ سال پیش در چنین روزی، سی ام ژوئن سال ۱۹۲۰ میلادی قیام مردم عراق به رهبری آیت ا... میرزا محمدتقی شیرازی علیه اشغالگران انگلیسی آغاز شد.

 

پس از جنگ جهانی اول، به دنبال توافق متفقین درمورد تقسیم امپراتوری عثمانی، سرپرستی و قیمومیت عراق، اردن و فلسطین به انگلیس واگذار شد و استعمار انگلیس از آن پس، رسماً به بهره برداری یکجانبه از منابع طبیعی و ثروت‌های سرشار این سرزمین‌ها پرداخت. درپی انتشار این موافقتنامه، انقلابی عظیم سراسر کشور عراق را فرا گرفت. با صدور حکم جهاد ازسوی آیت ا... میرزا محمد تقی شیرازی، روحانی مبارز و مرجع تقلید مسلمانان، مردم نواحی مختلف عراق به مقابله با استعمار انگلیس برخاستند، اما به دلیل حمایت سایر دولت‌های استعمارگر غربی از انگلیس و توطئه‌های متعدد، این حرکت بزرگ مردمی از رسیدن به اهداف اصلی خود بازماند و فیصل پسر حسین، شریف مکه به پادشاهی عراق منصوب شد.

 

۶۱ سال پیش در چنین روزی، سی ام ژوئن سال ۱۹۶۰ میلادی جمهوری دموکراتیک کنگو (زئیر) اعلام استقلال کرد و جوزف کازاووبو (Joseph Kasa-Vubu) به ریاست جمهوری و پاتریس لومومبا (Patrice Lumumba) به نخست وزیری این کشور انتخاب شدند. جمهوری دموکراتیک کنگو قبل از استقلال، از مستعمرات بلژیک بود. مبارزات استقلال طلبانه کنگو به رهبری آزادیخواه معروف آفریقایی پاتریس لومومبا در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم به اوج خود رسید و منجر به استقلال جمهوری دموکراتیک کنگو شد. بعد از استقلال، اما، شورش‌های گسترده‌ای در این کشور روی داد که دولت بلژیک نقشی اساسی در این آشوب‌ها داشت. از سوی دیگر، درگیری میان لومومبا و موسی چومبه، عنصر وابسته به استعمار، این نابسامانی‌ها را تشدید کرد. با قتل لومومبا توسط عوامل خود فروخته‌ی داخلی، وابستگی جمهوری دموکراتیک کنگو به بیگانگان افزایش یافت. سرانجام در سال ۱۹۶۵ میلادی ژنرال موبوتو سه سه سکو، (Mobutu Sese Seko) که ازحمایت آمریکا برخوردار بود، با یک کودتا قدرت را در دست گرفت و به سرکوب مردم محروم این کشور آفریقایی پرداخت. در سال ۱۹۷۰ میلادی نام این کشور از جمهوری دمکراتیک کنگو به جمهوری زئیر تغییر یافت. اما در سال ۱۹۹۷ پس از سرنگونی سه سه سکو بار دیگر نام جمهوری دمکراتیک کنگو بر این کشور نهاده شد. جمهوری دموکراتیک کنگو (زئیر) با مساحتی بیش از دو میلیون و سیصد هزار کیلومترمربع در مرکز قاره آفریقا واقع است و با کشور‌های کنگو، زامبیا، آنگولا، تانزانیا، آفریقای مرکزی، سودان، اوگاندا، بروندی و رواندا همسایه است.

 

۴۴ سال پیش در چنین روزی برابر با سی ام ژوئن ۱۹۷۷ میلادی سازمان پیمان آسیای جنوب شرقی موسوم به سیتو منحل شد.

 

بعد از جنگ جهانی دوم و شکل‏ گیری دوران جنگ سرد به سردمداری امریکا و شوروی، سراسر جهان به عرصه رقابت‏‌های آشکار و پنهان این دو کشور تبدیل شد که یکی تحت لوای آزادی و دموکراسی و دیگری با شعار حمایت از خلق‏‌های ستم‏دیده، به غارت و چپاول ملت ‏ها مشغول بودند و برای تأمین اهداف خود، سازمان‏های نظامی و اقتصادی متعددی به صورت پیمان ‏های چند جانبه به وجود آوردند. سازمان‏ هایى، چون ناتو، ورشو، سِنتو و سیتو از آن جمله اند. یکی از این سازمان ‏ها، سازمان پیمان آسیای جنوب شرقی است که به طور اختصار "سیتو" نامیده می ‏شد و در تاریخ ۸ سپتامبر ۱۹۵۴ م شکل گرفت. این سازمان که به موجب پیمان دفاع جمعی آسیای جنوب شرقی به وجود آمد در مانیل پایتخت فیلیپین به امضای کشور‌های امریکا، انگلستان، فرانسه، استرالیا، فیلیپین، تایلند، پاکستان و زلاندنو رسید. هدف این پیمان در ظاهر، تضمین صلح در منطقه جنوب شرقی آسیا و جنوب غربی اقیانوس کبیر عنوان شد، اما هدف، ایجاد سدی در راه گسترش کمونیسم در جنوب شرق آسیا بود. در تکمیل این پیمان، منشور اقیانوس کبیر نیز صادر شد که در آن حق ملل آسیایى و مردم جزایر اقیانوس کبیر در برابری و تعیین سرنوشت خود مورد تایید قرار گرفت و بر همکاری کشور‌های عضو پیمان، در تأمین اهداف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تأکید شد. مقرّ سازمان‏‌های نظامی و غیرنظامی سیتو در بانکوک قرار داشت. این سازمان در پی خروج فرانسه در سال ۱۹۶۷ و پاکستان در سال ۱۹۷۲ م و نیز آغاز دوره تنش ‏زدایی در عرصه روابط بین‏ الملل در ۳۰ ژوئن ۱۹۷۷ منحل شد.

 

۳۰ سال پیش، در روز سی ام ژوئن ۱۹۹۱ میلادی نظام تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی رسماً پایان یافت.

 

رژیم آپارتاید (تبعیض نژادی) از سال ۱۹۴۸ میلادی توسط اقلیت سفید پوست آفریقای جنوبی بر سیاهان تحمیل شد و براساس آن، اقلیت ۲۰ درصدی سفیدپوست‌های این کشور به عنوان نژادی برتر، بر سرنوشت و مقدرات این کشور حاکم شدند. ازدواج سیاهپوستان با سفید پوستان ممنوع شد و سیاهپوستان به کار‌های پست گمارده و از فعالیت‌های سیاسی منع شدند. اعمال سیاست غیرانسانی تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی، خشم جهانیان را برانگیخت. هرچند آمریکا، انگلیس و برخی کشور‌های دیگر با رژیم آپارتاید ارتباط نزدیک داشتند، اما بسیاری از کشور‌ها رابطه خود را با آفریقای جنوبی قطع کردند. مجمع عمومی سازمان ملل نیز، جمعاً ۵۲ قطعنامه علیه تبعیض نژادی صادر کرد و آن را جنایت علیه بشریت و نقض آشکار حقوق بشر خواند. سرانجام مخالفت کشور‌های مختلف و فشار افکار عمومی و همچنین مبارزات پیگیر سیاهپوستان آفریقای جنوبی به رهبری نلسون ماندلا علیه تبعیض نژادی، باعث لغو این سیاست ضد انسانی شد. در دسامبر ۱۹۹۳ قانون اساسی جدید بر اساس تساوی حقوق سیاهپوستان و سفیدپوستان به تصویب پارلمان آفریقای جنوبی رسید و در اولین انتخابات ریاست جمهوری با شرکت سیاهپوستان در آوریل سال ۱۹۹۴، نلسون ماندلا رهبر سیاهپوستان که ۲۷ سال را در زندان گذرانده بود، به پیروزی رسید.

 

۳۵ سال پیش، در روز نهم تیر سال ۱۳۶۵ هجری شمسی عملیات کربلای یک برای بازپس گرفتن شهر مهران در غرب ایران از ارتش متجاوز صدام دیکتاتور عراق، آغاز شد.

 

این شهر اندکی بعد از آغاز تهاجم نیرو‌های بعثی عراق به ایران در ۳۱ شهریور سال ۱۳۶۰ ه. ش (سپتامبر ۱۹۸۱)، اشغال و حدود دو سال بعد توسط نیرو‌های دلاور ایرانی آزاد شد. در اوایل سال ۱۳۶۵ ه. ش صدام برای جبران شکست‌های متعددش در جبهه‌های نبرد، بار دیگر شهر مهران را اشغال کرد. اما نتوانست آن را بیش از یک ماه و نیم در اختیار داشته باشد و در عملیات دقیق و سریع کربلای یک، نه تنها مهران، بلکه روستا‌ها و مناطق راهبردی اطراف آن آزاد شد.