چند سکانس از هنر هفتم در گنجینه رضوی
- پرده‌های جدید تماشایی سیمونوتوگراف که عوالم را به طور حرکت و تجسم نشان می‌دهد به تازگی وارد شده و در خیابان ناصری در یکی از مغازه‌های جناب تاجرباشی تماشا داده می‌شود. مقدم آقایان محترم از یک‌ساعت بعد از ظهر تا دو ساعت از شب گذشته در کمال احترام پذیرفته می‌شود.»
این اولین مطلب درباره دنیای سینماست که در شماره ۲۶ نشریه «صوراسرافیل» که میرزا جهانگیرخان شیرازی به همراه «علی‌اکبر دهخدا» منتشر می‌کرد چاپ می‌شود و از آن تاریخ به بعد هنر هفتم پای در مطبوعات می‌گذارد.
نخستین روزنامه هنری ایران
روزنامه «تئاتر» که نسخه‌های آن توسط مدیر وقف کتابخانه آستان قدس رضوی شده، نخستین روزنامه هنری ایرانیست که درباره تئاتر و نمایشنامه‌های ایران و جهان خبر منتشر می‌کند. صاحب امتیاز و مدیر مسوول این روزنامه «میرزا رضاخان طباطبایی نایینی» بوده است.
بنا به گفته ابراهیم حافظی، رئیس اداره مطبوعات آستان قدس رضوی، میرزا رضاخان برای نگارش مطالب این نشریه، شیوه نوینی را بنیان می‌گذارد و موضوعاتی که می‌خواهد در روزنامه «تئاتر» منتشر کند را در قالب نمایشنامه می‌نویسد. میرزارضا نایینی با تلفیق تئاتر و روزنامه تلاش می‌کند که آرزوی خود و هم‌فکرانش را که بیداری جامعه بوده است، محقق سازد.
«هنرمندان» در آرشیو رضوی
اما نخستین نشریه کاملاً هنر و سینمایی موجود در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی که حافظی به آن اشاره دارد، مجله «هنرمندان» است که به صاحب امتیازی و مدیریت «فضل‌الله بایگان» در سال ۱۳۲۳ فقط در دو شماره به چاپ می‌رسد که در آن به سینما و تئاتر و اکران فیلم‌های ایرانی و خارجی توجه شده است.
«هنرمندان»، پنجمین نشریه تخصصی سینما و مجله «شباهنگ» دومین مجله سینمایی و هنری موجود است که به صاحب امتیازی دکتر «ذبیح الله صفا» و مدیریت «محمود پورشالچی» طی سال ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ چاپ شده است.
وی همچنین «ستاره سینما» را از نشریات پرطرفدار قبل از انقلاب معرفی می‌کند که از سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷ با صاحب امتیازی «پایرورگاسیتان» منتشر می‌شده است.
این اولین مجله سینمایی بعد از کودتای ۲۸ مرداد است که در آغاز بیشتر مطالب آن ترجمه بوده و به نقد فیلم‌های مختلف می‌پردازد و در دهه دوم به فیلم‌های ایرانی و نوشته‌های ایرانی توجه می‌کند. این مجله طولانی‌ترین دوره انتشار مجلات سینمایی قبل از انقلاب را به خود اختصاص می‌دهد وکه بیش‌ترین موجودی آن در آرشیو آستان قدس رضوی موجود است.
نگاه تحلیلی مجله «هنر و سینما» به هنر هفتم
مهمترین مجله قبل از انقلاب که نگاه تحلیلی به مسائل سینما و نقد در این باره دارد، مجله «هنر و سینما» است که با مدیریت هوشنگ کاووسی منتشر می‌شد و نیمه اول دهه ۴۰ در تهران به چاپ می‌رسد.
حافظی، مجله «سینما و تئاتر» که «بهمن مقصودلو» طی سال ۵۱ تا ۵۲ چاپ کرده است را از جمله مجلات مهمی در تاریخ سینما عنوان می‌کند که هر چند دوره انتشار کوتاهی دارد، ولی نویسندگان برجسته‌ای با آن همکاری داشته و تحلیل‌های مفیدی از سینمای ایران و جهان در آن ارائه داده‌اند.
مجله سینما نیز که جشنواره جهانی فیلم تهران به پیشنهاد «بهرام ری‌پور» منتشر می‌کند به گفتگو با بزرگان سینمای ایران و جهان، تحلیل فیلم‌های شرکت کننده در جشنواره و تحلیل سینمای ایران و جهانمی پردازد و خوانندگان بسیاری را به سوی خود می‌کشاند.
اولین نشریه سینمایی بعد از پیروزی انقلاب
از سوی دیگر مجله «تصویر» که «سیروس قهرمانی» از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۱ چاپ می‌کند را می‌توان اولین مجله سینمایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی دانست. مجله‌ای که مطالب آن تلفیقی از سینمای قبل انقلاب و سینمای آینده است.
به قدمت «فیلم»
حافظی از مجله «فیلم» به عنوان مهمترین مجله سینمایی پس از انقلاب یاد می‌کند که یکی از بادوام‌ترین نشریات این حوزه بوده و در بین تمام مطبوعات سینمایی در ادوار مختلف، پر دوام‌ترین نشریه را به لحاظ مدت انتشار دارد. این مجله از سال ۱۳۶۲ شروع به انتشار کرده و هنوز چاپ می‌شود. مجله‌ای که بسیاری از بزرگان حوزه سینما برای آن مقاله نوشته‌اند و اخبار مقالات بسیار مهم در این زمینه چاپ کرده است. نقد‌های بسیار جدی بر فیلم‌های ایرانی و خارجی در آن دیده می‌شود. مجله‌های فرهنگ و سینما (۱۳۶۹)، گزارش فیلم (۱۳۶۹)، هفته نامه سینما (۱۳۷۰)، دنیای تصویر (۱۳۷۱)، سینما تئاتر (۱۳۷۲)، فیلم نگار (۱۳۸۱)، بانی فیلم (۱۳۸۲)، هنرمند (۱۳۸۶)، جهان سینما (۱۳۸۶) از دیگر نشریات مهم این حوزه، پس از پیروزی انقلاب اسلامی هستند.
۲۳۵ نشریه تخصصی سینما در آرشیو مطبوعات رضوی
اما آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی در راستای صیانت از آثار فرهنگی، وظیفه شناسایی و جذب نشریات منتشر شده در کشور را دارد.
در زمینه مطبوعات سینمایی این مجموعه یکی از غنی‌ترین آرشیو‌ها محسوب می‌شود که تاکنون بیش از ۲۳۵ عنوان نشریه تخصصی و نیمه تخصصی در این زمینه را جذب کرده است. از این تعداد ۲۶ عنوان مربوط به قبل از پیروزی انقلاب اسلامی است و ۹ عنوان هم در سال‌های اولیه بعد از پیروزی انقلاب چاپ شده که جذب آرشیو شده‌اند. از مجموع ۲۳۵ عنوان تعداد ۱۶۱ عنوان در تهران و فقط ۱۵ عنوان در مشهد چاپ شده‌اند و بقیه عناوین متعلق به سایر شهرهاست. نکته‌ای که از آرشیو نشریات سینمایی در کتابخانه آستان قدس رضوی مهم است تعلق حدود ۷۴ عنوان به دانشگاه‌های کشور است که توسط دانشجویان مطالب آن تنظیم و چاپ شده است و این موضوع نشان از علاقه این قشر به حوزه هنر هفتم دارد.
